Mundarija kirish I. Bob. Ishlab chiqarishning samaradorligi va uning ko’rsatkichlari

2.1.1 chizma

Tovar va xizmatlar nafliligi va qiymatining yaratilishida ishlab chiqarish omillarining roli.

Ishlab chiqarish jarayonining ikki tomonlama tabiati uning natijalarining ham ikki tomoni borligini ko’rsatadi.
2.2. Ishlab chiqarish jarayonlari tahlili
Ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning barcha bosqichlarida inson hayotining asosini moddiy nе’matlar ishlab chiqarish va xizmatlar ko’rsatish tashkil etadi. Chunki, ishlab chiqarish va xizmat ko’rsatish jarayonlari bo’lmasa, ayirboshlaydigan, taqsimlaydigan va istе’mol qiladigan nе’matlarning o’zi bo’lmaydi. Inson istе’molsiz yasholmaganidеk, ishlab chiqarmasdan ham turolmaydi. ISHLAB CHIQARISH SAMARADORLIGI — korxona miqyosida iqtisodiy faoliyat, iqtisodiy dasturlar va tad-birlarning foydali natijalar beri-shi, olingan iqtisodiy samaraning muayyan qiymatga ega boʻlgan resurelarni qoʻllagan holda eng yuqori i. ch. haj-miga erishishga sabab boʻlgan i. ch. omillari, resurelar sarflariga nisbati b-n tavsiflanadi. Ishlab chiqarish samaradorligi korxona faoliyatining yakuniy natijasini koʻrsa-tadi. Miqsoriy jihatdan Ishlab chiqarish samaradorligini mahsulot i. ch. uchun sarf qilingan mehnat miqdori b-n oʻlchash mumkin, lekin mehnat sarfini aniq oʻlchash ancha qiyin. Shu sababli, Ishlab chiqarish samaradorligi mehnat resurslaridan foydalanish samaradorligi; i. ch. vositalaridan va kapitaldan foydalanish samaradorligi koʻrsatkichlari bilan aniqlanadi. Korxonalarda Ishlab chiqarish samaradorligi ch . s. ning umumlashgan koʻrsatkichi tovar i. ch. surʼatlarining oʻsishi hisoblanadi, undan tashkari puldagi xarajatlar birligiga toʻgʻri keladigan mahsulot hajmi, balans foydaning asosiy va aylanma fondlar yigindisiga nisbati, toʻla tannarx koʻrsatkichlari muhim ahamiyatga ega. Mehnat unumdorligining oʻsishi surʼatlari, mehnatni tejash va mahsulot hajmi oʻsishida mehnat unumdorligi hissasi kabi koʻrsatkichlardan ham foydalaniladi. Ishlab chiqarish samaradorligi texnik samaradorlik (i. ch. hajmi), iqtisodiy samaradorlik (mehnat unumdorligi, mexnat resurslari, asosiy fondlar, aylanma resurelar), ijtimoiy samaradorlik (moddiy resurelar, foyda) hisobiga shakllanadi.
Ishlab chiqarish samaradorligi hisoblashdan maqsad samaradorlikka nimalar hisobiga erishilganini aniqlash va yana kanday omillar evaziga uni oshirish mumkinligini belgilashdan iborat (q. Rentabellik, Foyda).