Mundarija kirish I bob epistaz

1-Jadval

	CI	Ci	cI	ci
CI	Oq CCII	Oq CCIi	Oq CcII	Oq CcIi
Ci	Oq CCIi	Rangli CCii	Oq CcIi	Rangli Ccii
cI	Oq CcII	Oq CcIi	Oq ccII	Oq ccIi
ci	Oq CcIi	Rangli Ccii	Oq ccIi	OQ Ccii

Mazkur misolda bir belgiga ikkita gen ya’ni I va C genlar ta’sir ko‘rsatadi. Dominant ingibitor bir vaqtning o‘zida belgiga ta’sir etuvchi ham dominant ham retsessiv genlaming faoliyatini to‘xtatishi mumkin. Demak, mazkur misolda tovuq duragaylari genotipida I bo‘lgan taqdirda C geni faoliyati to‘xtagani sababli pat rangli bo‘lmaydi. i retsessiv geni gomozigota holatda bo`lgandagina C geni patda rang hosil qiladi. Shunday qilib, C geni belgiga bevosita, I geni esa bilvosita, ya’ni C geni faoliyatini bo‘g‘ish orqali ta’sir ko‘rsatadi.

F2 da belgilarning nisbatini 12:3:1 sxemada bo‘lishi. Agar chatishtirish uchun tanlangan ota-ona formalar ham fenotip, ham genotip jihatdan farq qilsalar, u holda F2 da fenotiplar bo‘yicha 12:3:1 nisbatda xilmaxillik hosil boiadi. Misol uchun yung rangi oq va qo‘ng‘ir, urg‘ochi va еrkak itlarning chatishishidagi birinchi va ikkinchi avlodini olsak, birinchi avlodda еrkak va urg‘ochi itlar yungi oq rangda boiadi. Mabodo Ғ_! dagi еrkak va urg‘ochi itlar o‘zaro chatishtirilsa, u holda F2 dagi itlarning 12/16 oq yungli, 3/16 qora yungli, 1/16 qo‘ng‘ir yungli boiadi. Bu misolda dominant ingibitor gen bir vaqtning o‘zida yungdagi qora rangni hosil etuvchi (A), hamda qo‘ng‘ir rangni hosil qiluvchi (a) gen ta'sirini bo‘g‘adi.

2-rasm: Itlarda yung rangining irsiylanishi (epistaz). A – qora, a – jigarrang,

I – rang hosil qiluvchi gen to‘xtatuvchi, i – rang hosil qiluv chi gen faoliyatini
to‘xtatmaydigan gen.


Retsessiv epistazda retsessiv genlar gomozigota holatda belgini bevosita rivojlantiruvchi dominant genlar faoliyatini bo‘g‘adi. Retsessiv epistaz bir tomonlama yoki ikki tomonlama boiadi. Bir tomonlama epistazda chatishtirishda qatnashgan bir organizmning retsessiv ingibitor genlari gomozigota holatda boshqa allel bo‘lmagan dominant gen ta’sirini to‘xtatadi.Chunonchi genotip jihatdan farqlanuvchi fenotipi o4zaro o‘xshash oq rangli piyozboshlami chatishtirsak F, da oq piyozbosh, ulaming o‘zaro chatishishidan F2 da 13/16 oq, 3/16 rangli piyozbosh h
osil bo‘ladi


3-rasm: Piyozboshlarda kriptomeriya tufayli belgining irsiylanishi
Retsessiv genlar gomozigota holatda chatishtirishda qatnashayotgan ham changchi ham urug‘chi organizmdagi allel bo‘lmagan dominant gen faoliyatiga o‘z ta’sirini
ko‘rsatishi mumkin. Bu hodisa ikkl tomonlama retsessiv epistaz deb nomlanadi. Komplementar irsiylanishdagi ko‘rib chiqilgan ikkita genotipi har xil, lekin fenotip jihatdan o‘xshash yumaloq formali mevaga ega qovoqlami chatishtirish bunga yorqin misoldir. Mazkur misolda yumaloq qovoqning bir xilida genotip AAbb, ikkinchisida esa aaВВ edi. Ularni chatishtirish natijasida hosil bo‘lgan birinchi avlodda qovoq mevasi gardishsimon shakldadir. Binobarin A- geni bb geni, B-geni
aa geni bilan genotipda birgalikda bo‘lgan taqdirda gomozigota retsessiv genlaming dominant genlarga ta’siri tufayli yumaloq mevaga ega qovoqlar rivojlanadi. Retsessiv genlar geterozigota holatda bo‘lganda esa A-Bb va A^B- genlar o‘zaro ta’siri oqibatida gardishsimon qovoq mevasi rivojlanadi.
Retsessiv epistazga tabiatda uchraydigan ba’zi bir g‘ayri tabiiy hodisalarni ham misol sifatida olish mumkin. Birinchi misol odam terisining qon rangi P1 P2 P3 P4 genlar faoliyati tufayli rivojlanishi. Lekin bu poligenlar genoti pda retsessiv “aa” geniar gomozigota holatda bo‘lganda fenotip bo‘yichao‘z ta’sirini namoyon eta olmaydi. Chunki aa genlar ingibitorlik rolini o‘taydilar. Ikkinchi misol. Odamlarda 4 xil qon guruhi bo‘lib, uning antigenlar OO-I, AA AO-II, BB, BO-III, AB-IV
hisoblanadi. Lekin A-B dominant genlar o‘z faoliyatini genotipda hh ingibitor genlar boimagandagina bajaradilar. Aks holda hh gomozigota holatda yuqoridagi A-B genlar faoliyatini bokg‘adilar, oqibatda II, III, IV qon guruhlari o‘miga odamlarda birinchi qon guruhi rivojlanadi. Mazkur hodisani Hh ingibitorli IV qon guruhiga ega odamlar nikohidan tugilgan farzandlar misolida ko‘rish mumkin.