Mundarija: Kirish I bob. Biologik ketma – ketliklar

1.3. Biologik xilma - xilliklarni baholash
Biologik xilma hillikni baholash Ekotizimning biologic xilma hilligi –aniq bir muhitni tashkil etuvchi, istiqomat qiluvchi barcha turlarning to`liq genetic yig’indisi kabi aniqlanishi mumkin. Ekotizim shaxtaga tashlab qo`yilgan bioplyonka, dengiz suv tomchisi, yer qatlami yoki butun Yer sayyorasi bo`lishi mumkin. Turga doir nomlar, tavsiflar, tarqalish areali, genetic ma`lumotlar uchun MBdan foydalaniladi. Maxsus dasturiy ta`minot axborotlarni izlash, vizuallashtirish va tahlil uchun qo`llaniladi va eng muximi ushbu ma`lumotlar boshqalar uchun ham tuxfa etiladi. Kompyuter simulyatorlari populyatsiya dinamikasi kabi narsalarni modellashtiradi yoxud agronomiyadagi umumiy genetic sog’lom namunalarni aniqlab beradi. Ushbu soxaning eng muhim potentsiallaridan biri- bu nobud bo`lib borayotgan turlarning DNK ketma –ketligi yoxud butun genomining tahlil etilishi sanaladi. Bunda o`sha turning genetic ma`lumotlari kompyuterda saqlanib qoladi va kelajakda ushbu tur butunlay yo`qolib ketgan taqdirda ham uning ma`lumotlaridan foydalanish imkoni bo`ladi.
II bob. Biologik ketma – ketlikni taqqoslash asoslari
2.1. Biologik ketma-ketliklarni taqqoslash asoslari.
Taqqoslash bioinformatikaning asoslaridan biridir.Tasavvur qilib ko’raylik, funksiyasi ma’lum bo’lgan aminokislota ketma-ketligining tajribadan olingan natijalari bor. Tuzilishi shunga o’xshash aminokislota ketma-ketligi yordamida bu modda ham o’xshash vaifalarni amalga oshiradi deb tahmin qilishimiz mumkin bo’ladi. Bu ketma-ketliklarning mos kelishi vazifasiga kiradi.
Yana bir boshqa vazifa genom tahlili bilan bog’liq.Turli organizmlar genomi tahlil etilganida uzun nukleotid ketma-ketligi olinadi. U yerda genlar –oqsil hamda tRNK va rRNKni kodlovchi uchastkalar ham bor. Ketma-ketlik orasidan ushbu genlarni topish asosiy vazifalardan biri xisoblanadi. Yana bir vazifa boshqarish vazifasini amalga oshiruvchi, DNKdagi signallarni, ya’ni regulyator oqsillar bog’lanish uchastkalari, ushbu gendan transkirptisiyalanuvchi mRNK ikkilamchi strukturalarini izlash xisoblanadi. Bioinformatikada bundan tashqari yana ko’plab vazifalar mavjud. Bu masalalarni hal etishda tahlil qilish usullari-algoritmlarni va tahlil dasturlarini ishlab chiqish kerak bo’ladi. Biror dasturni yaratishda uning barcha uchun mos, haqiqatga yaqin ekanligi muxim sanaladi. Yaratilgan yangi usulning to’g’ri ishlashini tekshirish uchun uni avvalilgaridan ma’lum bo’lgan, to’liq o’rganilgan moddalarda tekshirib ko’rish kerak bo’ladi. Agar bunda olingan natijalar haqiqatga 80-90% mos kelsa, bu usul nom’lum strukturalarni aniqlashda ham to’g’ri natijalarni beradi deb aytish mumkin bo’ladi.
Ketma-ketliklarni taqqoslash masalasini ko’rib chiqaylik.Bunda bir ketma-ketlik ikkinchisining pasiga yoziladi.