Mundarija kirish asosiy qism

Adabiy ertaklar. Muayyan muallifi bor lekin folklor bilan chambarchas bog‘liq. Adabiy ertak muallifning dunyo haqidagi qarashlarini, uning g‘oyalari va istaklarini aks ettiradi, xalq ertaklari esa umumlashgan qadriyatlarni namoyish etadi. Yozuvchi bosh qahramonlarga hamdardlik bildiradi, individual qahramonlarga hamdardlik bildiradi va salbiy qahramonlarni ochiqchasiga masxara qiladi.
Xalq ertaklariga taqlid qilish uchun xuddi shu tamoyillar qo‘llaniladi.
1. Klassik hayvonlar ("Tulki-doya", "Tulki, quyon va xo‘roz", "Tulki-e’tirofchi", "Qo‘y, tulki va bo‘ri", "Tulki va turna", "Tulki va saraton", "Mushuk, xo‘roz va tulki "," Bo‘ri va echki "," Echki "," Hayvonlarning qishki uyi "," Turna va chavandoz "). Bunday ertaklarning qahramonlari faqat hayvonlar bo‘lib, ularda odamlarniagi voqealar, gaplashuvchi hayvonlar, uch marta takrorlash va xalq tili. Xalq ertaklarining bosh qahramonlari tasvirlari ko‘pincha ishlatiladi: Ivan Aptal, Baba Yaga, Tsar Koschey va boshqalar. Muallif batafsilroq ma’lumot olishga intiladi, qahramonlarning xarakteri va shaxsiy fazilatlari batafsil yozilgan, atrof -muhit haqiqatga yaqin va ikkita avlod bo‘lishi shart: katta (ota -ona) va kichigi (bolalar).
A. Pushkinning "Oltin baliq", G. Andersenning "Qor malikasi" va Ch. Perroning "Etikli mushuk" asarlarini adabiy ertaklarning yorqin namunalari sifatida qarash mumkin.
Ertak nima bo‘lishidan qat’iy nazar, uning maqsadi bolani umidsizlikka tushmaslikka, vazifalarni jasorat bilan bajarishga, birovning fikrini hurmat qilishga o‘rgatishdir. Yorqin tasvirlarni hisobga olgan holda, allaqachon tanish bo‘lgan hikoya asosida o‘z syujetini tuzish oson. Hatto kattalar ham odatiy kunlar tsiklidan ajralib, sehrli olamga tushishni foydali deb bilishadi.
2. Fojiali hayvonlar haqida ("Cho‘chqa va bo‘ri", "Misgir"). U qahramonlik xususiyatlariga ko‘ra birinchi toifadagi barcha talablarga javob beradi, lekin fojiali oxiri bor, endi ularni klassik hayvonlar deb atashimizga imkon bermaydi.
3. Kundalik kontekstga ega bo‘lgan hayvonlar haqida ("Chuqurdagi hayvonlar", "Tulki va qora tovuq", "Qo‘rqqan ayiq va bo‘rilar"). Bu ertaklarda, birinchi toifadan farqli o‘laroq, kompo‘zitsion reja (ikkinchi toifadagi kabi) murakkab emas, balki qahramonlik: odamlar paydo boladi, lekin ular baribir hayvon qahramonlari uchun fon bo‘lib qolaveradi. voqealar ishtirokchilari emas, ular faqat tilga olinadi.
4. Kundalik kontekstli fojiali hayvonlar haqida ("Terem uchib ketadi"). Bo‘linish tamoyilidan allaqachon ko‘rinib turibdiki, bu toifaga uchinchi toifaga qo‘yiladigan talablarga javob beradigan, lekin fojiali yakunlangan ertaklar kiradi.
5. Uy hayvonlari ("Kichkina tulki singlisi va bo‘ri", "Lapo‘t uchun - tovuq, tovuq uchun - g‘oz", "Odam, ayiq va tulki", "Mushuk va tulki", "Bo‘ri-ahmoq", "Echki qirib tashlangan ertak", "Cochet va tovuq", "Tovuq", "Shhetinnikovning o‘g‘li Ruff Ershovich haqidagi ertak", "Tishli cho‘chqa haqidagi ertak", "Qizi va o‘gay qizi "," Xo‘roz va tegirmon toshlari "," Ovchi va uning rafiqasi "). Bu toifaga hayvonlar haqidagi ertaklarning kompo‘zitsion xususiyatlariga ega bo‘lgan ertaklar kiradi, lekin bu erda, asosiy qahramonlar-hayvonlar bilan bir qatorda, odamlar teng sharoitda harakat qilishadi, ba’zida hatto bitta jangda qatnashadilar.
6. Hayvonlar va uy xo‘jaliklarining fojiali ("Ayiq", "Ayiq, it va mushuk"). Ular 5 -toifa talablariga javob beradi, lekin fojiali yakun topadi.
7. Sehrli elementlar ("Kolobok", "Soker kokerel", "Kroshechka-Xavroshechka") bilan hayvonlar va uy xo‘jaliklarining fojiali. Ular 6 -sinf talablariga javob berishadi, lekin bu ertaklarning tuzilishi sehr paydo bo‘lishi tufayli yanada murakkablashadi (bu sehrli ikkinchi darajali belgilar yoki sehrli narsalar bo‘lishi mumkin).
8. Sehrli elementlarga ega hayvonlar uyi ("Baba Yaga", "G‘oz-oqqushlar", "O‘t, dasturxon va shox", "Ayyor fan", "Nesmeyana-malika", "Sehrli uzuk"). Bu erdagi hayvonlar ertaklarining tarkibi sehrli qahramonlar yoki sehrli narsalarning kiritilishi bilan murakkablashadi.
9. Klassik-sehrli ("Marya Morevna", "Ivan Tsarevich va Oq Polyanin", "Oyoqsiz va qo‘lsiz Bogatyrlar", "Aniqlangan kasallik", "Ajoyib ko‘ylak", "Dengiz podshosi va Vasilisa dono", "Tsar qiz") , "Finistaning tuklari lochindan to‘za", "Donishmand Elena", "Malika jumboqlarni hal qiladi", "Sehrlangan malika", "Toshlangan podshohlik", "Oltin tizzadan chuqurgacha, kumushdan tirsagacha" "Oltin terlik". Taniqli Propp formulasiga asoslangan murakkab kompo‘zitsion tuzilishga ega: bu erda ramziy sonlar, jonsiz va sehrli narsalar va sehrli qahramonlarning harakati, baxtli oxiri bo‘lishi kerak.
10. Klassik uy xo‘jaligi ("Xazina", "Tuhmat qilingan savdogarning qizi", "O‘rmonda askar va qirol", "Qaroqchilar", "Jodugar tabib", "O‘g‘ri", "O‘g‘ri odam", "Askarning jumbog‘i", "The ahmoq va qayin "," Dadil dehqon ishchisi "," Foma Berennikov "," Maqolning xotini "," Er va xotin "," Sevimli teri "," Er xotinini ertaklardan qanday ajratdi ", Curmudgeon "). Afanasyev tasnifida qayd etilgan oddiy uy tarkibidagi ertaklar. Majburiy talab - bu sehrning to‘liq yo‘qligi.
11. Sehr va uy xo‘jaligi ("Jodugar va Solntsevaning singlisi", "Sovuq", "Go‘zal Vasilisa", "Shahzoda va uning amakisi", "Uch qirollik") - mis, kumush va oltin "," Frolka-o‘rindiq "," Ivan-bykovich "," Nikita-ko‘zhemyaka "," O‘lmas Koschey "," Payg‘ambarlik orzusi "," Aris-maydon "," Tungi raqslar "," Dashing " bir ko‘zli "," Yaxshi so‘z "," Aqlli qiz va etti qaroqchi "," Dokdagi doka "va boshqalar). Ertaklar, formulaga asoslanib, kundalik qahramonlarning kiritilishi bilan murakkablashadi.
12. Qahramonlari bo‘lgan sehrli uy hayvonlari ("Tereshechka", "Kristall tog ‘", "Ko‘zma Skorobogati", "Olovli qush va Vasilisa malika", "Sivko-Burko", "Hayvon suti"). Hayvon qahramonlarining paydo bo‘lishi tufayli o‘n birinchi toifaning yanada murakkablashuvi.
13. Kundalik kontekstli sehrli-butparast ("O‘liklarning ertaklari", "Jodugarlarning ertaklari", "O‘rtacha o‘lim", "Jahannamdagi skripka", "Goblin", "Ehtiyotsiz so‘z"). Kundalik hayotni o‘z ichiga olgan maxsus ertaklar seriyasi. Ularning o‘ziga xos xususiyati shundaki, yovuz ruhlarni tasvirlaydigan qahramonlar - butparastlik aks -sadosi.
14. Kundalik fojiali ("Ivanushka ahmoq", "To‘ldirilgan ahmoq", "Mena", "Xotin - bahsli", "Payg‘ambar eman"). Kompozitsiya va qahramonlar bu ertaklarni o‘ninchi toifaga kiritishlari mumkin edi, lekin bitta o‘ziga xos xususiyat bor - fojiali yakun.
15. Oxiri ochiq bo‘lgan uy xo‘jaligi ("Lutonyushko"). Barcha an’anaviy ertak tuzilmalarini buzadigan ertaklarning maxsus toifasi - ularning oxiri yo‘q.
16. Dialogik tuzilishga va jonsiz belgilarga ega kundalik hayot ("Yaxshi, lekin yomon", "Agar sizga yoqmasa, quloq solmang", "Qo‘ziqorinlar"). Maxsus tuzilishga ega bo‘lgan ertaklar - muloqo‘t shakli.
17. Fojiali jonsiz qahramonlari bilan kundalik hayot ("Pufak, somon va bast poyabzal"). Kundalik ertakning tuzilishi, qahramonlar - jonsiz narsalar.