Mundarija kirish. 3 I bob. Transmiluy korporatsiyalarning paydo bo’lishi va rivojlanishining ilmiy nazariy asoslari 8

68

XULOSA VA TAKLIFLAR

Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlarda muhim o’rin egallab turgan Transmilliy korporatsiyalaming faoliyatini o’rganish jarayonida, ularning hozirgi kundagi mavqei, iqtisodiy va siyosiy darajasi juda ham yuqori ekanligiga ular tomonidan yaratilayotgan raqamlar, ularning ish faoliyati koTami va ularning kapitallashuv darajasi kabi ko’rsatkichlar yaqqol misol bo’la oladi.
Aynan transmilliy korporatsiyalar jahon xo’jaligini yangi bir bosqichga - globallashuv bosqichiga olib keldi desak xato bo’lmaydi. To’g’ri, bundan oldin jahon xojaligi baynalmilallashuv jarayoni natijasida jahon mamlakatlarining milliy iqtisodiyotlari o’zaro bog’liqligi oshdi, xalqaro mehnat taqsimoti yuzaga keldi, jahon xo’jaligi sanoatlashib bordi, Buni biz yuqorida toTaligicha o’rganib oldik.
Globallashuv jarayonini ko’pincha transmilliylashuv jarayonining eng yuqori nuqtasi ya’ni eng yuqori bosqichi sifatida e’tirof etishadi. Bunga misol qilib TMKlaming rivojlanish tarixida ko’rib o'tganimizdek ilk TMKlar sanoat sohasida paydo bo’lgan edi. Bular, “Royal-Dutch Shell”, “Ford Motor”, “Nissan”, “Okura”, “BP” kabi mashinasozlik, avtomobilsozlik, neft va gaz ishlab chiqarish sohalarida faoliyat yuritadigan korporatsiyalar edi.
Keyinchalik xizmat ko’rsatish sohasidagi TMKlar ham yuqori o’rinlarga ko’tarilib bordi. Bunga sabab esa jahon ITTKI(MOKR) ga xarajatlar ko’p qismi ham TMKlar hissasiga to’g’ri kelganligi va jahon patentlarining 80%iga yaqin qismi ham TMKlar hissasiga to’g’ri keladi. Aynan shu harakatlar ham jahon xo’jaligida TMKlar hissasini oshishiga va bundan tashqari, sohalar bo’yicha ham diversifikatsiyalangan holat paydo bo’lishiga sabab bo'ldi.
Kapitallashuv yoki bozor kapitallashuvi iqtisodiy-moliyaviy termin hisoblanib, unga ko’ra, obyekt ya’ni kompaniyaning joriy bozor narxlariga ko’ra qiymati hisoblanadi. Ushbu moliyaviy ko’rsatkich bozor instrumentlari, subyektlari va bozor umumiy qiymatini hisoblashda ishlatiladi.