Mundarija kirish 3 I bob. Korxona boshqaruvida liderlik va uning nazariy asoslari

1.3. Korxona menejmentida liderlik qilish konsepsiyalari, boshqaruv uslubi va funksiyalari
Yetakchilik qilishning an’anaviy konsepsiyalarini tadqiq qilish yo’li yetakchilik xatti-harakati va uning yo’nalishi bilan bog’liq. Yetakchilar eng mashhur konsepsiyalarni qanday bajarishlarini tadqiqodchilar aniqlashga harakat qildilar.
1.Boshqarishning uch turi (avtoritar, liberal va demokratik)
2.Ogayo universitetining tadqiqotlari (yetakchilikning ikki faktorli nazariyasini
ishlab chiqish);
3.Michigan universitetining tadqiqotlari (yetakchilarning samarali va samarasiz
xatti-harakatlaridagi farqlarni aniqlash);
4.Boshqarish sistemasi (Laykert boshqarish uslubini aniqlab beruvchi
so’rovnomani ishlab chiqdi);
5.Boshqaruvchilik setkasi (R.Bleyk va D.Mouton boshqaruvchilik matritsasini
o'ylab topishdi);
6.Mukofotlash va jazolash konsepsiyasi. (yetakchi qo’l ostidagilarning xatti-
harakatini kerakli yo’nalishda boshqarishni o’zgartiruvchi jarayonni boshqaruvchisidir);
7.Yetakchilarni almashtiruvchilar (tadqiqotchilar yetakchi talab qilinmaydigan sharoitni o’rganishga harakat qiladilar).

16

Guruhning ichida berilgan vazifalarni pragmatik usulda bajarishga ko’maklashadi, liderlik hulq – atvor modellari shaxsning o’z – o’zini anglashi va vaziyatli muammolarni hal qilish ko’nikmalari bilan belgilanadi. Liderning norasmiy hokimiyati ishonishga asoslangan munosabatlarni va guruhning muayyan (konkret) a’zosi ketidan borish istagini shakllantiradi. Liderning rasmiy va norasmiy mahoratlari uyg’unligi liderlikning tarkibiy tuzilishini tasvirlash imkonini beradi.

Birinchi bob bo’yicha xulosa.
Yuqoridagilardan xulosa , yaxshi lider quyidagi besh fazilat bilan tavsiflanadi.
1) «Yuqoridan nazar tashlash» qobiliyati;
2) Sog’lom fikrlash;
3) Fantaziyalilik;
4) Tahlil qilish qobiliyati;
5) Samarali faoliyat yuritish qobiliyati.
Liderlik – vaziyatli kategoriya (ilmiy tushuncha) hisoblanadi, chunki samarali liderlikka liderlikning turli tiplaridan foydalangan holda erishish mumkin. Shu boisdan odamning ehtiyojlariga mos keladigan liderlik vaziyatlari uchun alohida liderlarni tayinlash lozim yoki muayyan vaziyatni shunday usulda qayta tashkillashtirish lozimki, u liderlik ehtiyojlarina mos kelsin. Xarizmatik shaxslar qo’yilgan maqsadlarga erishish imkonini beruvchi to’g’ri yo’lni aniqlashni boshqalardan ko’ra yaxshiroq uddalaydi, to’g’ri mo’ljalni tanlay bilish mahorati esa liderlikning o’zidir.
Menejerlarning vakolatlari bilan liderning fazilatlarini muvaffaqiyatli holda birlashtirish tashkilotni rasmiy va norasmiy boshqarish vositalarini uyg’unlashtirish imkonini beradiki, bu faoliyatning samaradorligini oshiradi, boshqaruv jamoasini shakllantirishga ko’maklashadi
Rahbarlik va liderlik o’rtasidagi asosiy operatsion tafovut hokimiyatga va shaxsiy ta’sir o’tkazishga bo’lgan munosabatlarda yashiringan bo’ladi.Demak, lider o’zi bilan hamfikr bo’lgan odamlardan iborat komandani muvaffaqiyatli shakllantirishdek o’ziga xos sifatlarga ega bo’lishi kerak.

17