qonunga ko‘ra, oddiy banklar va boshqa moliya institutlari o‘rtasidagi barcha
hisob-kitoblar faqat kliring banklari (tijorat banklari) orqali amalga oshirilishi
mumkin. Kliring toifasiga eng mashhur Britaniya tijorat banklari kiradi. Bularga
Bank, Coatts & Co, William & Glyne Bank va boshqalar kabi yirik banklar
kiradi.Birinchi to'rtta kliring banklari Buyuk Britaniyaning kapitali bo'yicha eng
yirik banklari hisoblanadi, chunki. natijada ular "Katta to'rtlik" deb nomlanadi.
hozirda National Westminster Bank, William & Glyne Bank, Royal Bank of
Scotland bilan birlashtirilgan filiallaridan biri). Katta to'rtlik banklari asosan
Angliyada ishlaydi; Shotlandiya va Shimoliy Irlandiyaga kelsak, ular "Katta
to'rtlik" dan alohida faoliyat yuritadigan o'zlarining kliring banklarini tuzdilar.
Hozirda uchta kliring elektron tizimi shakllantirilgan bo‘lib, ular Kliring to‘lov
xizmatlari uyushmasi (AKPU) nazoratida. Gap Check & Credit Clearing Co.
(asosan qimmatli qog'ozlar bilan shug'ullanadi), Bankers Automated Clearing
Services, Clearing House, Automated Payments Systems & Town Clearing Co.
Ushbu elektron tizimlarda u yoki bu tarzda ishlaydigan barcha banklar asosan
kliring banklari hisoblanadi. Buyuk Britaniyaning kliring tizimida elektron ofset
KLIRING (ing. clearing, clear — tozalash, ravshanlashtirish) —
mamlakatlar, kompaniyalar, korxonalar o
ʻ
rtasida bir-biriga yetkazib berilgan,
sotilgan tovarlar, qimmatli qog
ʻ
ozlar va ko
ʻ
rsatilgan xizmatlar uchun o
ʻ
zaro
hisoblar yo
ʻ
li bilan to
ʻ
lovlar balansi shartlari asosida naqd pulsiz hisobkitoblar.
Banklararo Kliring va xalqaro valyuta Kliringlari bor. Banklararo
Kliring banklar o
ʻ
rtasida hisob-kitoblar o
ʻ
zaro pul talablarini hisobga olish yo
ʻ
li
bilan
bajariladi.
Rivojlangan
mamlakatlarning
ichki
hisob-
kitoblarida chek va veksel Kliringlari qo
ʻ
llaniladi. Valyuta Kliring
almashtiriladigan tovarlar ro
ʻ
yxati, ularning narxi va yetkazib berish muddatlari
belgilangan xalqaro to
ʻ
lov shartnomalari asosida amalga oshiriladi. Bunda
valyuta faqat yetkazib berilgan tovarlar va ko
ʻ
rsatilgan xizmatlar o
ʻ
rtasidagi farq
miqdoridagina to
ʻ
lanadi yoki o
ʻ
sha tovardan yana qo
ʻ
shimcha yetkazib beriladi.
Kuchli Tomonlar (Strengths):
Bir qancha kuchli tomonlarini ko’rishimiz mumkin bo’lib, ular:
•
Avtomatik to'lov bilan va to'lovni tozalashni kutmasdan tezroq to'lovlarni
amalga oshirish
•
Kechiktirilgan to'lovlar va o'tkazib yuborilgan to'lovlarning oldini olish
uchun hisob-kitoblarni avtomatlashtirish
•
Maxfiy ma'lumotlarga ega bo'lgan qog'oz yozuvlarini minimallashtirish
•
Minimal mehnat va xarajat bilan pul o'tkazmalarini osonlashtiradi
•
Haqiqiy qog'oz cheklarini bankka o'tkazmasdan mijozlar uchun muntazam
to'lovlarni osonlashtiradi
•
Kredit karta to'lovlariga qaraganda kamroq haq to'lanadi
•
Elektron protsedura barcha operatsiyalarning elektron yozuvlarini
yuritishda sotuvchi va yetkazib beruvchining to'lovlarini osonlashtiradi va
tezlashtiradi
Zaif tomonlar (Weaknesses ) :
•
Avtomatik to'lovlar sizning hisobingizda overdraft to'lovlarini qo'zg'atishi
mumkin bo'lgan pul mablag'ingiz bor yoki yo'qligidan
ushlab qolinadi
•
Boshqa kompaniyalarga sizning bank hisob raqamingiz bilan to'g'ridan-
to'g'ri bog'lanishiga ruxsat
beradi
•
Mijozlar to'lovlarni qaytarib berishlari mumkin, garchi bu kredit kartadagi
kabi oson emas
•
Kompaniyalar Avtomatlashtirilgan Kliring tizim to'lovlarini qayta ishlash
uchun dasturiy ta'minot sotib olishlari va o'qishga sarmoya kiritishlari kerak
bo'lishi mumkin
Imkoniyatlar (Opportunities):
•
Markaziy bankning Kliring tizimi to‘lovlarni o‘tkazish jarayonida Davlat
soliq qo‘mitasining axborot tizimlari bilan o‘zaro birgalikda ishlashini
ta’minlab, soliq va boshqa majburiy to‘lovlarni hisobga olishjarayonini
avtomatlashtirish va qog‘oz kvitansiyalaridan voz kechish imkonini beradi.
•
Markaziy bankning Kliring tizimi elektr energiyasi, gaz, kommunal
sohalarida xizmat ko‘rsatuvchilar va internet-provayderlar hamda an’anaviy va
mobil aloqa operatorlarining billing tizimlari bilan o‘zaro aloqani ta’minlagan
holda, bank plastik kartalari va boshqa depozit hisobvaraqlari orqali, chakana
to‘lovlar bo‘yicha real vaqt rejimida o‘zaro hisob-kitoblar holatiga asoslanib,
xizmatlar ko‘rsatish uchun mo‘ljallangan.
•
Xodimga cheklarni chop etmasdan, konvertlarni to'ldirmasdan yoki pochta
uchun to'lovlarni amalga oshirmasdan to'lashga imkon beradi
•
Kredit karta yoki chekdan foydalanmasdan onlayn xaridlarni amalga
oshirishga imkon beradi.
Xavflar (Threats ):
•
Firibgarlik bo'yicha tranzaktsiyalarni kuzatib borish kerak, chunki korxona
hisobvaraqlari iste'molchilar hisobiga qaraganda kamroq
himoyaga ega
•
Kompaniyalar sizning bank hisob raqamingizga to'g'ridan-to'g'ri kirish
huquqiga ega
•
Boshqa kompaniyalarga sizning bank hisob raqamingiz bilan to'g'ridan-
to'g'ri bog'lanishiga ruxsat berishi mumkinligi
•
Xar qanday dasturiy maxsulotga bo’ladigan xavf qatori bu tizimga xam
