Mundarija: I. Kirish II. Asosiy qism

Qon aylanish sistemasi. Pardalilarning qoya aylanish sistemasi tutash emas. Yuragi oshqozon oldiga o`rnashgan. U muskulli xaltachadan iborat. Yurakning qarama-qarshi tomonlaridan ikkita qon tomiri chiqadi. Bulardan oldingisi jabra qon tomiri deb ataladi va stigmalarga mayda-mayda shoxchalar beradi. Keyingisi ichak qon tomiri deb ataladi va ichki organlarga boradi. Astsidiya yuragining o`ziga xos xususiyati shundaki, u qonni dam u tomonga, dam bu tomonga qarab haydaydi. Shunday qilib, astsidiyaning har qaysi qon tomiri dam arteriya vazifasini, dam vena vazifasini bajaradi (4.1-rasm).
Urchish organlari. Assidiyaning ikkita jinsiy bezi — erkaklik va urg`ochilik bezlari oshqozonning ustiga joylashgan va bir-biriga taqalib turadi, pardalilarning hammasi germafroditdir. Jinsiy bezlari baravar yetilmaganligi natijasida bitta astsadiyaning o`zi ham erkaklik, ham urg`ochilik funksiyasini bajaradi. Jinsiy bez-larda pishib yetishgan jinsiy hujayralar maxsus tuxum yo`li yoki urug` yo`li orqali atrial bo`shliqqa ochiladi. Undan kloaka sifoni orqali tashqariga - suvga chiqariladi va suvda urug`lanadi. Urug`langan tuxum — zigotaning rivojlanishi natijasida lichinka yetishib chiqadi. Lichinka voyaga yetgan astsidiyadan o`zining tuzilishi bilan keskin farq qiladi. Lichinkaning keyingi qismida uzun dumi bo`ladi. Dumi bo`ylab xorda joylashadi. Xordaning oldingi ustki tomonida nevrotseli bo`lgan nerv nayi joylashadi. Lichinkaning halqumida ko`p sonli jabra teshiklari joylashadi. Lichinka suvda erkin suzib yuradi va bo`yi 0,5 mm cha keladi. Lichinka tezda suv osti jismlariga yopishib olib, refessiv metamorfoz davrini boshdan kechiradi. Dumi, unda joylashgan xordasi, nerv nayi yo`qolib ketadi. Nerv nayining oldingi qismi nerv tugunchasiga aylanadi. Teri qoplag`ichlari burmasidan atriopor hosil bo`ladi. Shunday qilib, xordalilarga xos belgilarga ega bo`lgan harakatchan lichinka asta-sekin o`troq holda yashovchi voyaga yetgan astsidiyaga aylanadi.
Jinssiz urchish vaqtida urg`ochi astsidiyaning qorin tomonida kurtak hosil qiluvchi kolbasimon bo`rtma — stolonlar hosil bo`ladi. Shu bo`rtmalarda kurtaklar paydo bo`ladi, barcha organlar shu kurtaklardan yuzaga keladi.
Assidiyalarda ayirish organi rivojlanmagan.
Assidiyalar sinfi o`z ichiga 1000 ga yaqin to`rni oladi va uchta turkumga bo`linadi: yakka astsidiyalar, murakkab astsidiyalar va olovtanlilar.
Yakka astsidiyalar turkumining vakillari 2-3 mm dan 40-50 sm gacha uzunlikda bo`ladi. Bularning ichida harakatchan turlari ham uchraydi. Masalan, sharsimon astsidiya suv tagi bo`ylab harakat qiladi.
Kolonial assidiyalarning kurtaklaridan rivojlangan assidiyalar ona assidiyalar bilan tutashgan bo`ladi. Bu aloqalar turlicha bo`ladi. Masalan, bir nechtasi tashqaridan umumiy parda bilan o`rab olinadi va ularda bitta umumiy kloaka sifoni bo`ladi.
Urug`lanish koloniyalar o`rtasida sodir bo`ladi. Chunki ona koloniya bilan qiz koloniya o`rtasida urug`lanish bo`lmaydi. Lichinkaxordalilar juda sodda tuzilgan va har xil tarzda hayot kechiradigan dengiz hayvonlaridir. Voyaga yetganlarining juda ko`pchiligi nerv nayi va xordasining bo`lmasligi bilan boshqa xordalilardan farq qildi. Lichinkalik davrida bu belgilar ularda aniq ko`rinib turadi. Gavdasi tashqaridan maxsus parda-tunika bilan qoplangan. Tunika himoya ahamiyatiga ega bo`lib, o`troq yoki yarim o`troq hayotga ko`chish natijasida hosil bo`lgan. Tunika kelib chiqishi jihatidan teri epiteliysi va ular orasidagi mezenximatoz hujayralar ajratgan mahsulotdir. U o`zining kimyoviy tarkibiga ko`ra o`simlik sellyulozasiga yaqin turadi va shu moddaning hayvonot olamida ham borligini ko`rsatadigan yagona misol hisoblanadi.
Pardalilarning hammasi germafroditdir. Bular jinsiy va jinssiz yo`llar bilan ko`payadi. Yakka-yakka yoki koloniya bo`lib o`troq hayot kechiradi, ba'zilari erkin suzib yashaydi. O`ta passiv, ya'ni suvni filtratsiya qilib oziqlanadi. Qon aylanish sistemasi tutash emas.
Bu kenjatip uchta sinfga: assidiyalar (Ascidiae), salplar (Salpae), appendikulyariyalar (Appendiculariae)ga bo`linadi.