Mundareja Kirsh I. Bob. Ismoniy tarbiya va sportni boshqarishning nazariy asoslari

CHaqqonlik sifatini rivojlantirishda xalq harakatli o‘yinlarining qo‘llanilish shiddati va xajmi me’yorlari

O‘yin nomlari	O‘yindan oldin YUQT daq/uri		O‘yin vaqtida YUQT daq/uri		O‘yindan so‘ng YUQT daq/uri		O‘yin davom etish vaqti	Takrorlash soni	Dam olish vaqti
Oyoqqa ehtiyot bo‘lish	110/120 daq/uri	SHiddati kichik	130-170 daq/uri	SHiddati aralash	120/130 daq/uri	SHiddati kichik	90-120 soniya	2-4 marta	50-60 soniya
Moki usulida musobaqalashish	110/120 daq/uri		150-170 daq/uri		120/130 daq/uri		90-120 soniya	2-3 marta	50-60 soniya
Arqonga tegib ketma	100/124 daq/uri		150-170 daq/uri		122/136 daq/uri		90-120 soniya	2-3 marta	50-60 soniya
Ringda quvlashmachoq	110/122 daq/uri		150-170 daq/uri		114/120 daq/uri		90-120 soniya	2-4 marta	50-60 soniya
Po‘sht-po‘sht	108/114 daq/uri		160-180 daq/uri		112/120 daq/uri		90-120 soniya	2-4 marta	50-60 soniya

“Oyoqqa ehtiyot bo‘l”. Bu o‘yinni 2-4 martadan takroran o‘ynash 11-13 yoshli bokschilar uchun belgilab olindi.

1-2 marta takroran o‘ynalganda shug‘ullanuvchilar o‘yin harakatlarini odatdagidek [buzmagan holda bajarishlari] 3-4 martadan ko‘p, 5 marta takroran o‘ynalganda ularda o‘yin texnik harakatlarini bajarishda xatoliklar sonining ortib borishi, yurak urishi va nafas olishning tezlashishi va h. k. Xolatlar kuzatil, shularni xisobga olgan xolda 11-13 yoshli bokschilarda 2-4 marta takroran o‘ynash me’yori me’yori sifatida belgilab olindi.

O‘yinning eng qizigan vaqtida shug‘ullanuvchilarning YUTQ ko‘rsatkich-lari daqiqada 130-170 zarbaga teng bo‘ladi [aralash].

O‘yin 90-120 soniya vaqt oralig‘ida o‘ynaladi. Dam olish vaqti 50-60 soniyani tashkil etadi. Dam olish uchun belgilangan vaqtdan dastlab kamroq ya’ni 35-40 soniya vaqt berilganda shug‘ullanuvchilarning YUQT ko‘rsatkichi o‘yin boshidagi xolatiga nisbatan yaqinlashmadi, 50-60 soniyada esa nisbatan dastlabki YUQT dastlabki ko‘rsatkichlarga tenglashdi [daqiqada 90-120 zarba].

“Moki usulida musobaqalashish” o‘yinini o‘ynash jarayonida shug‘ullanuvchilarning YUQT ko‘rsatkichi bir daqiqada 130-170 zarba atrofida bo‘ladi. O‘yinning davom etish vaqti 90-120 soniyani tashkil etadi. Dam olish vaqti 50-60 soniya.

O‘yin 11-12 yoshlilarda 2-3 marta, 13 yoshlilarda 4 martagacha takroran o‘ynaladi. 11-12 yoshlilarda 3 martadan ko‘p takroran o‘ynalsa, o‘yin texnik harakatlarida xatoliklar yuzaga keladi, nafas olish ancha tezlashadi va og‘iz orqali amalga oshiriladi, charchaganlik haqida shikoyat, yurak urishi va nafas olishning tezlashishi yuz bera. O‘yin shiddati va xajmi shularni hisobga olgan xolda me’yorlandi. 50-60 soniya dam olish uchun berilgan vaqtda ham yurak urish tezligi dastlabki xolatga yaqinlashmaganligi, o‘yin vaqtida shug‘ullanuvchilarning nafas olishi tezlashganligi va boshqa xolatlar e’tiborga olindi.

13 yoshlilarda belgilangan takrorlashlar sonidan ko‘p o‘ynalgan vaqtda ularning YUQT ko‘rsatkichlari ortib ketishi, nafas olishining tezlashishi shu bilan birgalikda mashg‘ulot vaqtida keyingi beriladigan yuklamalarga nisbatan toliqish, belgilangan harakatlarni bajarish vaqtida xatoliklar sonining ortib borishi va boshqa xolatlarning sodir bo‘lishi kuzatildi.

“Arqonga tegib ketma”, “Ringda quvlashmachoq” “Po‘sht-po‘sht” o‘yinlarning shiddat va xajmlari me’yori 7-jadvalda batafsil keltirilgan.

CHaqqonlik sifatini rivojlantirish uchun qo‘llanilgan xalq harakatli o‘yinlari 11-13 yoshli bokschilarning texnik tayyorgarligini takomillash-tirishda ham o‘z samarasini berdi.

A.M.Achilov, J.A.Akramov va O.V. Goncharovalarning [2009] ta’kidlashicha tezkor-kuch sifatini rivojlantirishda portlash xususiyatiga ega dinamik mashqlarga ustunlik berish maqsadga muvofiq. Biz ushbu sifatlarni rivojlantirishda portlash xususiyatidagi dinamik harakatlarga boy bo‘lgan xalq harakatli o‘yinlarini saralab olib ularning qo‘llanilish shiddati va xajmlari me’yorini ishlab chiqdik [8-jadval].