Muloxaza. Xulosa chikarish

4. Ikki inkor hukmdan (asosdan) xulosa chiqarib bo’lmaydi. Masalan:
Ishsizlar tadbirkor emas.
Talabalar ishsiz emas.
5. Ikki juz’iy hukmdan xulosa chiqarib bo’lmaydi. Masalan:
Ba’zi ayollar tadbirkordir.
Ba’zi davlat arboblari ayollardir.
6. Asoslardan biri inkor hukm bo’lsa, xulosa ham inkor hukm bo’ladi. Masalan:
Hyech bir jinoyat jazosiz qolmaydi.
Vatanga xiyonat qilish jinoyatdir.
Vatanga xiyonat qilish jazosiz qolmaydi.
7. Asoslardan biri juz’iy hukm bo’lsa, xulosa ham juz’iy hukm bo’ladi. Masalan:
Yaxshi farzand ota-onasini hurmat qiladi.
Ba’zi yoshlar yaxshi farzanddir.
Ba’zi yoshlar ota-onasini hurmat qiladi.


Sillogizmning figuralari va moduslari
Oddiy qat’iy sillogizmning strukturasida o’rta terminning joylashishiga qarab sillogizmning to’rtta figurasi farq qilinadi.
I  figurada o’rta termin katta asosning subyekti, kichik asosning predikati bo’lib keladi.
II figurada o’rta termin katta va kichik asoslarning predikati bo’lib keladi.
III figurada o’rta termin har ikki asosning subyekti bo’lib keladi.
IV figurada o’rta termin katta asosning predikati, kichik asosning subyekti bo’lib keladi.
Sillogizm asoslari oddiy qat’iy hukmlar (A, Ye, I, 0)dan iborat. Bu hukmlarning ikki asos va xulosada o’ziga xos tartibda (to’plamda) kelishi modus deb ataladi. «Modus» – shakl degan ma’noni anglatadi. Sillogizm figuralarining o’ziga xos moduslari mavjud. Har bir figuraning to’g’ri moduslarini aniqlashda, to’g’ri xulosa chiqarishda sillogizmning umumiy qoidalari bilan birga har bir figuraning maxsus qoidalariga ham amal qilinadi. Figuralarning maxsus qoidalari sillogizm terminlarining o’ziga xos bog’lanishi asosida aniqlanadi.
Oddiy qat’iy sillogizmning birinchi figurasi quyidagi maxsus qoidalarga ega:
1. Katta asos umumiy hukm bo’lishi kerak.
2. Kichik asos tasdiq hukm bo’lishi kerak.
I figuraning to’rtta to’g’ri modusi mavjud:
AAA-Barbara, EAE-Celarent,AII-Darii,EIO-Ferio.
Moduslarning birinchi harfi katta asosning, ikkinchi harfi kichik asosning, uchinchi harfi xulosaning sifat va miqdorini ko’rsatadi. Figuralarning moduslarini bir-biridan farqlash maqsadida ularning har biri alohida nom bilan ataladi.
Masalan:
A. Hamma ilmiy qonunlar obyektiv xususiyatga ega.
A. Tafakkur qonunlari – ilmiy qonunlardir.
A. Tafakkur qonunlari obyektiv xususiyatga ega.
Sillogizmning I figurasida oddiy qat’iy hukmlarning barcha turlari bo’yicha hulosalar beriladi