Мукаддима



Download 0,82 Mb.
bet36/100
Sana14.06.2022
Hajmi0,82 Mb.
#668000
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   100
Bog'liq
Botanika Mustafayev 2010

Хосил килувчи тукима. Усимлик танаси меристема деб аталадиган хосил килувчи тукималарнинг фаолияти натижасида шаклланади. Бу тукималарнинг фаолияти усимликнинг бутун хаёти давомида кузатилади. Бу тукималар бошка тукималардан генетик жихатдан хам фарк килади. 100 ёшли ва ундан катта ёшли дархт танасида кари тукималар билан бирга эндигина хосил булган ёш тукималарни хам кузатиш мумкин. Шакли ва тузилиши жихатидан хам меристема тукималари асосий тукималардан кескин фарк килади. Эмбрионал боскичда уларнинг пусти нихоятда юпка булиб, куюк донадор цитоплазма билан тулиб туради. Вокуола деярли йук булганда хам жуда майда ва кам булади. Меристематик хужайралар туртбурчак, купбурчакли ва найсимон шаклларда булиши мумкин. Айрим меристематик тукималар эса узун тортган ингичка хужайралардан ташкил топган. Одатда меристематик тукималарнинг хужайралари бир- бирига зич жойлашган булади.
Меристематик тукималар хосил булиш вактига кура бирламчи ва иккиламчи тукималарга, жойлашган урнига кура, учки ёки апекал меристемаларга, ён ёки латериаль меристема ва кундирма-интерколяр меристемаларга булинади.
Бирламчи меристема. Бирламчи меристема тукимасидан усимлик танаси шаклланади. Уруг куртаги тулигинча бирламчи тукималардан иборат булиб, унинг тухтовсиз куп марталаб булиниши натижасида усимликнинг бошлангич барг, ва илдиз сингари органлари шаклланади. Кейинчалик меристематик тукималар факат усимликнинг усиш нукталари илдиз, поя учларида сакланади ва улар учки меристемалар деб юритилади.
Учки меристемаларнинг хужайралари катта-кичиклиги ва хажми жихатидан бир хил булмайди. Новданинг усиш нуктаси учида жойлашган хужайралар туплами промерестема хисобланади. Улар зич жойлашган куп киррали паренхиматик хужайралардан иборат булиб, меристематик тукималарнинг ташки хужайраларидан интенсив булиниши ва бирламчи мерестемани шакллантириши билан фарк килади.
Энг учки, айрим холларда факат битта ёки бир нечта хужайранинг хаёт фаолияти, усимликнинг бутун хаёти буйи давом этади ва инициал хужайралар деб юритилади. ( Расм –11) Инициал хужайранинг булиниши натижасида узига ухшаш хужайрани шакллантиргач, у усиб узининг бошлангич холатига кайтади ва яна янгитдан булина бошлайди. Бу жараёни чексиз давом этади. Папоротниксимон усимликларни усиш нуктасида факат битта ципициал хужайра жойлашган булади. У бошка промерестематик хужайралардан учбурчак шаклдалиги, катталиги, усиш ва йуналишнинг энг учида жойлашганлиги билан ажралиб туради. Ёпик уругли усимликларнинг илдизи ва поясини усиш нуктаси бир группа инициал хужайралардан ташкил топган булиб, зич жойлашганлиги ва куюк цитоплазма билан тулиб турганлиги билан бошка хужайралардан фарк килади .
Бирламчи меристематик тукималар фаолиятини схематик равишда куйидагича изохлаш мумкин. Инициал хужайралар тухтовсиз булиниб, промеристема тукималари хужайраларини хосил килиш. Улар уз навбатида булинишда давом этиб, илдиз ва поянинг уч кисмидаги усиш нуктасининг асосини ташкил этадиган бирламчи меристемани шакллантиради. Бирламчи меристема хужайралари митоз йули билан булинишда давом этади ва янги меристематик тукималар хосил килади. Бу хужайралар борган сари промеристематик хужайралардан узоклашиб, булинишдан тухтайди, ва усабошлайди. Усиб вояга етган хужайралар аста- секин дифференциаллаша бошлайди ва доимий тукималарга айланади. Натижада илдиз ва поянинг бошлангич тузилиши бунёдга келади. Бирламчи меристемага прокомбий, перицикл ва интерполяр меристемалар киради. Прокомбий учки меристеманинг дифференцияланиши олдидан шаклланади.
Прокомбий хужайралари одатда халка шаклида боглам - боглам булиб, узунасига жойлашади. Камбий поя ва илдиз сингари органларнинг узак кисмини бошлангич тузилиши шаклланишда мухим роль уйнайди (расм)
Перицикл бирламчи меристеманинг давоми булиб, поя ва илдиз перециклнинг шаклланишида мухим ахамиятга эга. Перецикл хужайралари поя ва илдизда халка шаклида 1-2, айрим холларда куп каватли булиб жойлашади.
Интерколяр меристема учки меристема колдиги булиб, бугим ораликларнинг энг устки кисмида ёш барг банди туташган жойида булади. Меристеманинг бундай деб аталишига сабаб шундаки, меристема купчилик усимликларнинг бугим ораликларида усишни таъминлайди ва одатда кундирма усиш деб хам юритилади.

Download 0,82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   32   33   34   35   36   37   38   39   ...   100




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish