17.3.Korxona moliyalarini xukukiy boshkaruvi. Korxona moliyasi – bu uz-uzini boshkarish tamoyiliga asoslangan xujalik faoliyatining
iktisodiy asosi.Shuning uchun korxona moliyasini boshkarishda belgilangan taribiga
uning jixatdan mustakil darajasi boglik buladi. Bozor munosabtlariga utish xujaliu
xisobidagi korxonalarnin mustaxkam moliyaviy bazasini yaratish. Material va moliyaviy
resurslardan foydalanish samaradorligini oshiruvchi iktisodiy kullashni talab etadi. Bu esa
uz navbatda moliyani boshkarish soxasida vujudga kelayotgan xukukiy tartibga solish
alokalrining uzgarishga olib keladi. Ushbu uzgarishlar direktiv kurstmalarni va
markazlashtirilgan korxona moliyaviy resurslardan foyd lanishi yunalishlari va tartibini
belgilovchi kursatmalar doirasinin kiskartirdi. Yukori boshkaruv orgnalari tomonidan
korxona moliyaviy resurslardan foydalanishi masalalariga aralashish imkoniyatlari
chegaralangan. Korxona uz moliyaviy resurlaridan foydalanishi xukuklari kengaymokda.
Yukori keltirilgan yunalishdagi xujalik konunchiliklarnig rivojlanishi davom etmokda va
uni tartibga solish buyicha normativ aktlarni ishlab chikish borasida kup ishlarni amalga
oshirishi kuzda tutilmokda. Shuning bilan birga korxonaga berilgan xukularni amalga
oishirishda tusik buluvchi bir katta omillar mavjud. Bu omillar katoriga kuyidagilar kiradi:
-moliyani boshkarish tartibini reglamentlovchi xukukiy normalarinig uzaro mosligi va
ayrim xollarda kerakli bogliklikning yukligi amalag oishirilayotgan solik solish tartibi xali
mukammal emas va kayta kurishin talab etadi;
-foydani taksimlash ichki tizimning obyektiv mezonlarini yukligi moilyaviy
rejalashtirishda subyekivizmga, yukori yuoshkaruv organlarinig korxona moliyaviy
faoliyatiga aralashuviga asos buladi va tizimning turli buginlari urtasida moliyani anik
taksimlashga tusik buladi;
-boshkaruv organlarinig , ayniksa boshkaruvnin urta buginlari bozor sharoitida samarali
boshkarishni amalga oshirshga imkon beruvchi keng va mustaxkam shaxsiy moliyaviy
bazasini yukligi;
- amaldagi konunchilikda korxolardan mablaglarni konuniy olib kuyish amaliy
imkoniyatnin xukukiy bazasini mavjudligi.
Xukukiy tartibga solishni bu va boshka kamchiliklarning xal etish korxonaning moliyaviy
bazasini doimiylashtirish va korxona moliyalarini boshkarish jarayonida korxona va
yukori boshkaruv organlari urtasida yuzaga kelayotgan xukukiy munosabatlarni tartibga
solishga imkon beradi. Bu masalalarning yechimi iktisodichilar va yuristlarning
birgalikdagi xamkorligiga boglik.Foydani taksimlash optimal proporsiyalari va formalari
masalalarida sungi suz iktisodiy nazariya namoyondalariga tegishli.Ushbu masalarning
yuridik aspekti korxonada iktisodiy mexanizmini faolitini xukukiy vositalar bilan
ta‘minlash xujaliu tiziminig turli buginlari urtasida moliyani boshkarish buyicha
kompetensiyalarni anik chegaralash va bu soxada ularni xukuklarini amalga oshirishdir