Muhokama qilinib o‘quv jarayoniga foydalanish uchun tavsiya qilingan


Menejmentning turli xorijiy maktablari klassifikasiyasi



Download 2,43 Mb.
Pdf ko'rish
bet320/389
Sana30.12.2021
Hajmi2,43 Mb.
#97407
1   ...   316   317   318   319   320   321   322   323   ...   389
Bog'liq
kichik biznes va tadbirkorlik

4.2. Menejmentning turli xorijiy maktablari klassifikasiyasi 
Boshkarish  nazariyasi  asosini  tashkil  etgan  konun-koidalar  xususiyatiga  boglik  ravishda 
xorijiy boshkaruv maktablari turlicha guruxlarga bulinadi. Ular jumlasiga: 

  boshkaruvning «klassik» maktabi yoki «ilmiy menejerizm» maktabi; 

 
«insoniy munosabatlar» maktabi; 

 
boshkaruvning «emperik» maktabi; 

 
«ijtimoiy tizimlar» maktabi; 

 
boshkaruvning «yangi» maktabi kiiradi. 
Klassik  maktab  namoyondalari  amerikalik  muxandis  va  tadkikotchi  F.  Teylor,  fransuz 
olimi A.Fayol, ingliz L.Urvin, nemis iktisodchilari M.Veber, G. Ford, G.Emersonlardir. 
Boshkaruvning  klassik  maktabi  turt  muxim  unsur  -  mexnat  taksimoti,  boshkaruv 
tabakalanuvi  va  kup  buginliligi,  tashkil  etish  tarkibi,  boshkaruvning  mumkin  bvlgan 
chegaralarini urganadi. 
Shunday  kilib,  boshkaruvning  «klassik»  maktabi  uning  insonning  turli-tuman  faoliyatini 
boshkarishga  kullash  mumkin  bulgan  tamoyillarini  asoslab  berishga  xarakat  kilgan.  U 


 
149 
boshkaruvni  tashkil  etishning  kator  tamoyillarini  urgangan.  Bu  maktab  xakikiy  ilmiy 
boshkaruv nazariyasi darajasiga kutarila olmadi. 
«Klassik»  maktabga  xos  bulgan  inson  omilini  xisobga  olmaslik,  kishilar  faoliyati 
sabablarini soddalashtirilgan nuktai nazaridan yondoshish amerika boshkaruv nazariyasida 
yangi  yunalish  -  «inson  munosabatlari»  maktabi  vujudga  kelishigasabab  buldi.  Bu 
yunalishning asoschilari - amerikaliklar E.Meyo, F. Rotlisberger, Dj. Lizli va boshkalardir. 
Garvard  universiteti  professori  E.Meyo  «inson  munosabatlari»  nazariyasini  ilgari  surdi. 
Uning goyalarining moxiyati  shundaki, mexnat  jarayonida psixologik va  ijtimoiy  omillar 
yetakchi  axamiyatga  ega.  Shu  sababli,  Meyo  fikriga  binoan  ishlab  chikarish  va 
boshkaruvning barcha muammolariga inson munosabatlari nuktai nazaridan karash lozim. 
Bu nazariya insonning ma‘lum ijtimoiy va psixologik extiyojlarini kondirish yuli bilan uni 
yanada unumli mexnat kilishi mumkin degan goyaga asoslangan. 
Bu  maktabning  yana  bir  namoyondasi  D.Mak  Gregor  boshkaruvni  tashkil  etishga  2  xil 
yondoshuv mavjud: 
1)  
majburlash va ragbatlantirish usullari; 
2)  
tashabbuskorlik va mustakilliikni iloji boricha namoyon kilish uchun sharoit yaratish 
Lekin  bu  nazariyaning  asosiy  jixati  shundaki,  «inson  munosabatlari»  maktabi  vakillari 
ijtimoiy muammolarni butun jaiyat mikyosida emas, balki aloxida korxona mikyosida xal 
etadilar.  Mexnatkashlar  ijtimoiy  axvoliga  kompleks  ravishda  xal  etilish  lozim  bulgan 
ijtimoiy-iktisodiy  muammo  sifatida  emas,  balki  kishilarning  guruxiy  munosabatlari 
sifatida karalgan. 
«Emperik»  (pragmatik)  maktab  menejment  zarurligini  umuman  inkor  etib,  ochik 
emperzmni  targibot  kiladi.  U  boshkaruvning  maksadi  -  raxbarlik  kilish  buyicha  ijobiy 
tajriba va ank xatolarni urganishdan iborat, deb ta‘kidlaydi. Bu maktab vakillari kamrok 
nazariy  maslaxatlar  berib,  kuprok  anik  vaziyatlarni  taxlil  etish  bilan  shugullanish  kerak 
deydilar,  albatta,  tajriba  urganish  juda  muxim.  Lekin  fakat  amaliyotga  asoslanib 
menejmentni  shakllantirish  mumkin  emas  «Emperik»  maktabning  eng  yorkin 
namoyondalari - T.Draker, R.Devis, L.Nyuman, D.Miller va boshkalardir. 
Yukorida  sanab  utgan  xorijiy  boshkaruv  maktablarining  eng  asosiy  kamchiligi  xar 
tomonlama  chukur  urganilmaganligidir.  Bu  yangi  yunilish  «Ijtimoiy  tizimlar»  maktabi 
vujudga  kelishiga  turtki  buldi.  Uning  eng  tanikli  namoyondalari  D.March,  G.Saymon, 
A.Etsioni  va  boshkalardir.  «Ijtimoiy  tizimlar»maktabi  «inson  munosabatlari»  maktabi 
xulosalariga  asoslanib,  korxonaga  uzaro  boglik  va  uzaro  ta‘sir  kursatuvchi  omillar 
majmuidan  iborat  kompleks  tizim  sifatida  karab,  inson  bu  omillarni  biri  deb  xisoblaydi. 
Sosiologlarning katta guruxi sanoat sosiologiyasi soxasida tadkikot olib boradilar. «ijtmoiy 
tizim»  maktabi  uzidan  avvalgi  maktablarga  nisbatan  keng  kulamdagi  muammolarni  xal 
etishga,  boshkaruv  nazariyasini  yaxlit  xolga  keltirishga  intiladi.  Lekin  boshkaruv 
nazariyasini tuzishga intilish uni xozirgi kapitalistik dunyo sharoitidan uzoklashib ketishga 
va natijada uning unchalik keng yoyilmasligiga olib keldi. 
Agar «klassik» maktab namoyondalari nizolarni moddiy ragbatlantirish yoki jixozlash yuli 
bilan, «inson munosabatlari» maktabi ishlab chikarish jarayonini adolatli kilish yuli bilan 
xal  kilishni  taklif  etgan  bulsalar,  «ijtimoiy  tizimlar»  maktabi  tashkilotda  nizalarning 
mavjud bulishi uning tabiatidan kelib chikuvchi xolat deb xisoblab asosiy vazifa nizolar va 
ularning okibatini yumshatishdan iborat deb ta‘kidlaydilar. 


 
150 
50-yillarning  boshida  menejment  nazariyasi  rivojlanishiga  «yangi»  maktab  katta  ta‘sir 
kursatdi. U menejmentga anik fanlar uslub va usullari  - karorlar kabul kilishni matematik 
modellashtirish,  matematik  mantik,  davturlash,  iktisodiy  jarayonlarni  matematik 
modellashtirish usullarini joriy kilish bilan ajralib turadi. «Yangi» maktabning eng yorkin 
namoyondalari  - R.Akkof, L.Kleyn, V.Lyus va boshkalardir. Bu maktabning shakllanishi 
kibernetika  va  jarayonlarni  urganish  rivojlanishi  bilan  boglikdir.  Jarayonlarni  urganish 
zaxiralar,  resurslar  taksimti,  eskirgan  uskunalarni  almshtirish,  makbul  ravishda  rejalash 
tirishni  boshkarishni  matematik  modellashtirish  bilan  boglikdir.  Keyinchalik  «yangi» 
maktab  tarkibida  mustakil  fan  -  boshkaruv  karorlarini  kabul  kilish  nazariyasi  shakllandi. 
Xorijiy  menejment  rivojlanishining  kiska  tavsifi  boshkaruvni  takomillashtirish  yangi 
usullari va shakllarini izlash uzluksiz davom etganligidan  dalolat beradi. 
«Yangi» maktab - bu «ijtimoiy tizimlar» maktabining mantikiy davomidir. 
 

Download 2,43 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   316   317   318   319   320   321   322   323   ...   389




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish