Muhokama qilinib o‘quv jarayoniga foydalanish uchun tavsiya qilingan

 
Diskontlanish koeffitsenti: 
Diskontlanish daromadari: 
 
1-yilda 
1/ 1+0,1*1 = 0,9091; 
25000 x 0,9091=22728 
sо‗mni 
2-yilda 
1/ 1+0,1*2 = 0,8333; 
35000 x 0,8333=29166 
sо‗mni 
3-yilda 
1/ 1+0,1*3 = 0,7692; 
48000 x 0,7692=36922 
sо‗mni 
 
Shunday  qilib,  bank  stavkasi  10%  bо‗lgan  holda,  tashkil  etadi.  Jami  bо‗lib,  uch  yilda 
diskontlangan, ya‘ni sо‗mning bugungi kundagi harid qilish qobiliyatida ifodalangan daromadlar hajmi 
88816 sо‗m (22728+29166+36922) ni tashkil etadi. Demak, firma bо‗yicha investitsiyaning tо‗liq summasini 
qoplash uchun firmaga 31184 (120000-88816) sо‗m yetishmayapti. Mana yendi, tо‗rtinchi yilda investitsiya 
umumiy  hajmining  yetishmayotgan  qismini  yanada  aniqroq  qilib  hisoblab  chiqishimiz  mumkin.  Demak, 
tо‗rtinchi yilda diskontlangan daromadlar: 
1 / (1+0,1*4) = 0,7142;   54000x0,7142 = 38567 sо‗mni tashkil etadi. 
Endi  firma  uchun  investitsiyaning  yetishmayotgan  summasini  (31184  sо‗m)  hisoblab  chiqilgan 
tо‗rtinchi yildagi investitsiya summasi (38567 sо‗m) ga bо‗lib 0,81 ga ega bо‗lamiz. Shunday  qilib,  firma 

---

 
68 
investitsiyalarining  qoplanish  muddati  4  yilni  emas,  balki  3,81  yilni  tashkil  etar  ekan.  Vaholanki, firma 
investitsiya  xarajat-larining  ma‘lum  vaqt  о‗tishi  bilan  qiymati  (tannarxi)  ning  о‗zgarib  borishini  hisobga 
olmasdan  amalga  oshirgan  oldingi  hisob-kitoblarimizdagi  muddat  3,22  ni  tashkil  yetgan  edi.  Ammo, 
belgilangan  davrlardagi  muddatlar  ichida  barcha  omillarni  hisobga  olib,  yanada  aniqroq  hisoblab  chiqqan 
investitsiyalarni  qoplanish  kо‗rsatkichi  ishlab  chiqilayotgan  loyiha  uchun  ajratilgan  mablag‗-larning  4  yil 
muddatga zо‗rg‗a yetishini kо‗rsatdi. Agar, bank kreditla-rining foizlari ham inflyatsiya darajasini hisobga 
olib  borsa,  unda  ushbu  loyihani  qabul  qilish  maqsadga  muvofiq  emasdir.  Shuning  uchun, 
investitsiyalashtirilayotgan  loyihalarni  ishlab  chiqish  davomida  kо‗zda  tutilayotgan  (iqtisodiy)  omillardan 
tashqari, kо‗zda tutilmagan (tabiiy, ijtimoiy, siyosiy) omillarni e‘tiborga olgan holda bir necha variantlarini 
ishlab chiqishni taqozo etadi. 
Bunday  holatlarda  mavjud  barcha  investitsiyalash  variantlarini  investitsiyalarning  foydalilik 
darajalarini  aniqlash  orqali  о‗rganib  chiqish  tavsiya  etiladi.  Foydalilik  kо‗rsatkichi  sifatida  foydalilik 
koeffitsiyenti deb ataluvchi kattalikdan foydalanish mumkin. U quyidagi formula yordamida hisoblanadi: