Muhandislik kommunikatsiyalar

1.3 Parrakli nasoslarning tuzilishi va ishlash prinsiplari

1-rasmda markazdan kochma nasosning sxemasi keltirilgan bo‘lib, u nasosniig ishlash prinsipi shartli ravishda ko‘rsatadi.

Bunda so‘rish trubasi orkali ta’minlovchi idishdan ko‘tarilgan suyuklik kameraning o‘rta kismiga kiradi, so‘ngra val orkachi xarakatga keltiriluvchi shi gildiragi 2 ning kuraklari 3 orasidan o‘tib, nasos kamerasi 4 ga tushadi. Bu erda markazdai qochma kuch tasirida xosil bo‘lgan bosim suyuklikni xaydash trubasiga sikib chiqaradi. Suyuqlikning haydash trubasida ma’lum miqdordagi tezlik bilan ta’minlanishi uchun o‘tkazuvchika kamera, yo‘naltiruvchi apparat 5 va diffuzor 6 kabi bir kancha maxsus moslamalardan foydalaniladi.

Nasosdagi so‘rilish qabul qiluvchi idishdagi suyuqlik sathiga ta’sir kiluvchi bosim bilan surish trublsidagi siyraklanish bosimi orasidngi fark xisobiga amalga oshadi. Bunda aytilgan bosimlar farki surilish balandligini, surish trubasidagi karshiliklar va suyuklikka tezlik berishga sarf bo‘ladi. Bu tezlik suyuklikning kameraga va so‘ngra parraklar orasidagi kanalga kirishiga yordam beradi. Tabiiyki. bunda ta’minlovchi idish bilan cypishi trubasidagi bosimlar farki so‘rilayotgan suyuklik buglari bosimidan kam bo‘lmasligi kerak. Haydati balandligi markazdan kochma nasos engishi mumkin bo‘lgan eng yukori balandlik bo‘lib, gildirakning tashki aylanmasilagi tezlik kancha katta bulsa, u xam shuncha katta bo‘ladi. Aylanma tszlik esa nasos gildiragi diametrining kattaligi kg aylanish soniga boglik. Nasos korpusning tutishi xam xandash balandligining yukori bo‘lishiga katga ta’sir kiladi. SHuning uchun nasosning korpusi so‘rilish yuli, spiral yo‘l va yo‘naltiruvchi apparat bilan jixozlangan.

So‘rshl yo‘li - korpusning so‘rish trubasidan ish gildiragiga o‘tishdagi kanalidir. Suyuklnkning nasosga so‘rilish yo‘lining eng yaxshi shakli o‘k yo‘nalishida konus ko‘rinishida bo‘ladi.

1. rasm. Markazdan kochma nasos.

Tezyurarligi o‘rtacha va kichik bo‘lgan nasoslarda nasosga so‘rilnsh yo‘li spiral shaklda bo‘lishi mumkin. Tezyurarligi yukori bo‘lgan nasoslarda esa o‘k bo‘yicha so‘rilish tezlikni 15 - 20% oshiruvchi konfuzor orkali amalga oshiriladi. Spiral ko‘rinishdagi so‘rish kameralarini xisoblashda so‘rish tezligi s_so‘r gildirakka kirish tezligi s₁ ga karaganda ancha kichik kilib olinadi:

2. rasm. Suyuqlikning spiral kameradagi arakatining sxemasi

S_suu =(0.85-50,70)s₁

Spiral yo‘l. Suyuklikning nasosdan chikish kanali spiral kamera yoki Yo‘naltiruvchi alparat ko‘rinishida bo‘ladi. Spiral kamera tuzilishi sodda bo‘lgani uchun unda karshilik yo‘nalgiruvchi apparatga karaganda kam bo‘ladi (ya’ni FIK katta). Lekin bu kameraning kanallarinn mexanik usulla silliklab bo‘lmaydi. So‘nggi vaktlarda metall kuyish ancha aniq va toza bajarilgani uchun spiral kameralar ko‘prok ko‘llanila boshladi (xatto kup boskichli nasoslarda xam ko‘llanilmokda).

Ish gildiragidan chikkan suyuklik zarrachasi spiral kameraning biror kismiga kirgandan so‘ng radius buyicha xarakaglanishini davom ettirshp bilan birga, aylanma xarakat kilib chikish tomonga (2-rasm) intiladi va o‘zidan keyip kelayotgan zarrachaga o‘z o‘rnini bo‘shatib beradi. Spiral kamerani xisoblashda aylana tezlikning tegishli radius vektorga ko‘paytmasi o‘zgarmas deb kabul qilinadi. Natijada spiral kamerada suyuklik tezlign chikishga karab kamayib boradi. Bu nasosning ishlashiga yaxshi t’sir kiladi va tezlikning kamayishi potensial energiyaning orshishiga olib keladi. Bunda tabiiyki, tezlikniig kamayib borishiga kesimning ortib borishi ta’sir kiladi. Spiral kameraning shakllari turlicha bo‘lishi mumkin. Masalan, 3-rasmda tasvirlangan a va b kesimlar.

Odatda, spiral kamerada tezlik kuyidagi formula bo‘yicha hisiblanadi:

bu erda k_c — tezyurarlik koeffitsientiga boglik bo‘lbb, 0,45 lan 0.2 gacha o‘zgaradi.

Yo‘nachtiruvchp apparat. Yo‘naltiruvchi apparat ish gildiragidan chikkan suyuklikning radius bo‘yicha keygayib borishi davomida aylana bo‘yicha xam kesimniig ortib borishiga majbur kiladi. Natijada apparatdan utish davomida tezlik kamayib boradi.

3. -rasm. Spiral kameraming shakllari

Yo‘naltiruvchi apparatda suyuklik zarrachalari to‘g‘ri chizikli yo‘nalishdan oshib, apparat parraklariga bosadi va uni ish gildiragi o‘ki atrofida aylanishga majbur kiladi. Kuraksiz yo‘naltiruvchi apparatlarda suyuklikka radian yo‘nalishga yaqin tezlik berib bo‘lmaydi. SHuning uchun bunday apparatlar kamrok ko‘llaniladi. Parrakli yo‘naltiruvchi apparatlarda Suyuklik zarrachalariga ish kameraning shakllari g‘ildirigidan chikkandagi tezlikdan tamom farkli tezlik beriladi. Bundan tashkari, bir xil diametrda kuraksiz yo‘naltiruvchi apparatga nisbatan tezlikni kuprok kamaytirib, kinetik energiyani potensial energiyaga ko‘prok aylantirish mumkin. Yo‘naltiruvchi apparatning tuzilishi ish gildiragidan chikkan suyuklikning xaydash trubasiga kirishini osonlashtiradi.


4- rasm. Yo‘naltiruvchi apparat.
Nazorat savollari

1. 
   Nasoslarning vazifalarini aytib bering
   
2. 
   Ventilyatorlarni tushuntiring
   
3. 
   Gidrodvigatellarni tushuntiring
   
4. 
   Nasoslarni guruhlash deganda nimani tushunasiz
   
5. 
   Kurakli nasoslarning ishlash jarayonini tushuntiring
   
6. 
   Dinamik va hajmiy nasoslarni tushuntiring