Muhandislik -geologik tadqiqotlar

19.1-jadval 
Grunt  
(tog’ jinsi) 
Zichlik g /sm
3
 
Grunt  
(tog’ jinsi) 
Zichlik g /sm
3
 
Chuqurlik jinsi 
Granit 
2,6 – 2,7 
Qumtosh 
2,55 –2, 65 
/2,60 
Gabbro 
3,0-3,1 
Qumlar 
2,65-2,77 /2,7 
Karbonatli 
jinslar 
2,41 3,19 
Qumoq tuproq 
2,67 –2,73 /2,71 
Alevrolit 
2,4 –3, 04 
Qumloq tuproq 
2,69 –2,71 
Argillit 
2,63 –2,85 
Gillar 
2,71 –2,73/2,72 
 
 
Torf 
0,5 – 0,8 
Eslatma:  Suratda    belgilangan  qiymat    zichlikning  o’zgarish  oralig’i 
bo’lib,  maxrajdagisi  esa  o’rtacha  ko’rsatgichini  bildiradi. 
  

---

149 
 
Hajmiy  massa    deb  –  tog’  jinsining  tabiiy  hajm  birligidagi    massasiga 
aytiladi. Uni quyidagi formula bilan aniqlash mumkin:
   
t
m
v
m


     (19.2) 
Bu yerda,  

m – 
gruntning tabiiy holatidagi hajmiy massasi, g/sm
3
 
m – gruntning  massasi, gr. 
v
t
 – gruntning g’ovaklari bilan birgalikdagi tabiiy hajmi, sm
3
 
Gruntlarning  hajmiy  massasi  uning  mineralogik  tarkibi,  namligi  va 
g’ovakligiga  bog’liq  bo’ladi.  Gruntlarning  namligi  oshib  borgan  sari,  hajmiy 
massasi  ortib  boradi  va  o’zining  eng  qatta  qiymatiga  barcha  g’ovaklarga  namlik 
to’lgandan so’nggina erishadi. Gruntlarning hajmiy  massasining o’rtacha qiymati 
1,3 – 2,2 g/sm
3 
ni tashkil etadi.  
Amaliyotda  hajmiy  massa  qiymatini  gruntlarni  tayanch  devorlarga 
bosimini,  qiyaliklarning  turg’unligi  shartlarini,  tuproq  ishlari  hajmini,  quruq 
gruntlar  massasini  hisoblashlarida  foydalaniladi.  Gruntlarning  105  -  110
0
С  da 
haroratda  quritilgandan  so’nggi  zichligi-  grunt  skeletining  hajmiy    massasi  deb 
qabul qilingan. 
 
  Gruntlar skeletining hajmiy massasi quyidagi formula yordamida  topiladi:  

w
 =
01
.
0
1

w

;    ( 19.3) 
            Bu  yerda: 

w
-  tabiiy  namlikdagi  gruntning  hajmiy  massasi,  g/sm
3
;    W- 
tabiiy namlik, %;