Muhandislik -geologik tadqiqotlar

kompression - egri chizig’i  deb ataladi (20.2-расм).   
 
Kompression  egri  chizigini  qurish  uchun,  ordinatalar  o’qiga  g’ovaklik 
koeffitsientini  (

)  ni,  abtsissalar  o’qiga  esa  bosim  (R)  ni  joylashtiramiz. 
Kompression  egri  chiziq,  gruntlarni  faqatgina  bosim  ostidagi  siqilish    xarakterini 
ko’rsatibgina  qolmasdan,  ana  shu  jarayondagi  miqdoriy    ko’rsatgichlar  - 
gruntlarning kompression  xarakterini aniqlovchi bo’lib   hisoblanadi. Gruntlarning 
kompression  xarakteristikalari  -  zichlanish    yoki  siqilish  koeffitsienti,  umumiy 
deformatsiya Е
r
 va nisbiy deformatsiya  (е
р
) modullaridir. 
Siqilish  koeffitsienti  (a)  ni  aniqlash  kompression  egri  chizig’ini,  amaliy 
maqsadlarga  yetadigan  uchastkasida  to’g’ri  chiziq  bilan  almashtirishga 
asoslangandir.  
20.2 - rasmda, R
1
 va R
2
 yuklarga mos keluvchi M
1
 va M
2
 kesmalar to’g’ri  
keladi.  Bu  holda  R
2
  va  R
1
  kuchlarga  mos  keladigan  uchburchakning  M
1
,  M
2
  
to’g’ri chiziq bo’yicha g’ovaklik koeffitsienti o’zgarishi quyidagiga teng  bo’ladi; 
 

=

1
-

2
 qа (Р
2
-Р
1
)    (20.1) 
 
аktg

=
1
2
2
1
p
p




      (20.2) 
20.2-rasm. Tashqi kuchning 
g’ovaklilik koeffitsientiga bog’liqigini 
ko’rsatuvchi grafik 

---

157 
 
Siqilish  koeffitsienti  a  –  kuchni  1  kg/sm
2
  birlikka  o’zgarishiga  mos  
keladigan g’ovaklik koeffitsientini ko’rsatadi. Siqilish koeffitsientiga  qarab, zamin 
ostidagi  qatlamlarning  inshoot  ta’siridan  siqilishi  yoki    siqilmasligi  aniqlanishi 
mumkin. 
Zichlanish koeffitsientga ko’ra gruntlar quyidagicha xarakterlanadi.