Muhandislik -geologik tadqiqotlar

Bu yerda:  

ск 
- grunt skeletining hajmiy  massasi;  

 - gruntning zichligi; 

с
 - suvning zichligi. 
 
  Tabiatda  gilli  gruntlarni  namlik  miqdoriga  qarab,  qattiq,  plastik  va  
oquvchan holatlarda bo’ladi. Gruntlarning bir holatdan, ikkinchi holatga  o’tishdagi 
namligi - xarakterli namligi deb ataladi. 
Gruntning plastikligi  deb, tashqi  kuch  ta’sirida  har-xil shaklga  kira    olishi 
va  kuch  ta’siri  yuqolgandan  keyin  ushbu  shaklni  saqlab  qolish    xususiyati 
tushuniladi. Plastiklik, tarkibida gil zarrachalari ko’p bo’lgan, gillarga xos bo’lgan 
xususiyatdir. 
Tashqi kuch ta’sirida, gilli jinslarning deformatsiyalanishi, ularning  namlik 
darajasidagi  holatiga  bog’liq  bo’ladi.  Gillarning  plastikligini    ifodalash  uchun, 
plastiklik soni degan tushuncha kiritilgan. Plastiklikning quyi va yuqori chegaralari 
bo’ladi. Ular o’rtasidagi farq - plastiklik sonini  bildiradi. 

---

152 
 
Gruntning  plastik  holatidan,  oquvchan  holatga  o’tishidagi  namligi,  
plastiklikning yuqori chegarasi (Wt) deb yuritiladi. 
Gillar  plastikligi  yuqori  chegarasidagi  (oqish  chegarasidagi)  namlik  
darajasini  aniqlash  uchun,  chinni  kosachaga  gilni  suyuq  hamir  holiga    keltirib 
solib, uning yuzida chuqur iz qoldiriladi, shundan so’ng, kosacha  qo’l  kafti  bilan 
3 marta yengil silkitilganda iz yuqolib, yuzaga qo’shilib  ketishi lozim.  
Gruntning  yumshoq  holatidan  qattiq  holatidagi  o’tishidagi  namligi  
plastiklikni  quyi  chegarasi  deb  ataladi.  Plastiklikni  quyi  chegarasidagi    namlikni 
aniqlash uchun, gilli jinsni distillangan suvda qorib, xamir  tayyorlaymiz va undan 
3  mm  qalinlikdagi  tayoqchalar  tayyorlab,  uni  barmoq    bilan  yerda  yurg’izib 
aylantiramiz.  Agar  xamirdan  tayyorlangan  tayoqcha  ezib    aylantirilganda, 
uvalanib,  mayda  bo’lakchalarga  bo’linib  ketsa,  gilning  shu    holatidagi  namligi, 
plastiklikni  quyi  chegarasidagi  namligi  deb  qabul    qilinadi.  Plastiklikni  yuqori 
chegarasi  (Wt)  bilan,  quyi  chegarasi  (Wp)    orasidagi  ayirma  -  plastiklik  soni  deb 
ataladi va uni Ip bilan  belgilanadi. 
 
I
p
=kW
t
-Wp         (19.10) 
 
Quyidagi jadvalda turli jinslar uchun plastiklik soni keltirilgan    
                                                                     
 19.2 -jadval