Muhammadyoqub ostonaqulov budjet hisobi

ikki
kirim va 
o'nta
chiqim hujjatlarini ilovalari bilan tekshirib, qabul qilib oldim. 
Bosh buxgalter 
Akbarova Gulsunbibi
K assa kitobidagi yozuvlar ikki nusxada sharikli ruchka, kim yoviy 
qalam yoki siyoh bilan, nusxa k o ‘chiruvchi qog‘oz orqali, qayd etiladi. 
V araq lam in g ikkinchi nusxalari yirtib olinadigan b o ‘lishi kerak, ular 
k assim in g hisoboti bo‘lib x izm at qiiadi. Varaqlam ing birinchi nusxalari 
kassa k itobida qoladi. V araq lam in g birinchi va ikkinchi nusxalari bir 
xil raqam bilan raqam lanadi. K assa kitobiga o ‘chirib-yozish va izohsiz 
tu zatish lar kiritish m an etiladi.
K assa kitobiga yozuvlar h a r b ir order yoki uning o ‘m ig a o ‘tadigan 
b oshqa hu jjat b o ‘yicha pul berilganidan yoki pul olinganidan keyin 
k assir tom onidan darhol qayd etiladi. Har k u n i-is h kuni oxirida kassir 
b ir k u n lik operatsiyalar yakunini hisoblaydi, kassada keyingi sanaga pul 
q o ld ig ‘i chiqariladi va ikkinchi yirtib olinadigan varaq (kassa kitobidagi 
b ir k u n lik yozuvlar nusxasi)ni kirim va chiqim kassa hujjatlari bilan 
b irg alik d a kassa kitobiga im zo chektirib buxgalteriyaga topshiradi.
A g a r budjet tashkilotlarida h a r kuni um um iy sum m asi 200 so ‘m gacha 
b o ‘lg an operatsiyalar am alga oshirilsa, kassa hisobotlari 3 -5 kunda bir 
m arta tuzilishi m umkin. K assa kitobi to ‘g ‘ri yuritilishini nazorat etish 
b u d jet tashkilotining bosh buxgalteri zim m asiga yuklanadi.
O luvchining imzosi bilan tasdiqlanm agan chiqim kassa orderi 
yoki u n in g o ‘m ini bosadigan boshqa hujjat bilan kassadan berilgan 
pul k assad agi naqd pul qoldig‘ini hisoblashda e ’tiborga olinmaydi. Bu 
sum m a kam om ad hisoblanadi v a kassirdan undirib olinadi. Kassadagi 
k irim k a ssa orderlari bilan tasdiqlanm agan naqd pul kassadagi ortiqcha 
pul hisoblanadi va darom adga olinadi.
178
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bir necha kassirlar ishlaydigan budjet tashkilotida katta kassir ish 
kuni boshlanishidan oldin boshqa kassirlarga chiqim operatsiyalari 
uchun zarur b o ‘lgan naqd pul m iqdorini b o ‘n ak sifatida kassir toraonidan 
qabul qilingan va bcrilgan pul hisobini y uritish kitobiga im zo chektirib 
beradi.
K assirlar ish kuni oxirida katta kassirga olingan b o ‘nak va k irim
hujjatlari b o ‘yicha qabul qilingan pul to ‘g [risid a hisob berishi ham da 
naqd pul qoldig‘i va amalga oshirilgan operatsiyalarga doir k assa 
hujjatlarini katta kassirga kassir tom onidan q abu l qilingan va berilgan 
pullar hisobini yuritish kitobiga imzo chektirib beradi.
K assir ish haqi to ‘lash va stipendiyalar b erish uchun olingan b o ‘nak 
pul yuzasidan ulam i to ‘lash uchun to ‘lov vedom ostida ko ‘rsatilgan 
muddatda hisobot beradi. Bu m uddat tugaguniga qadar to ‘lov 
vedom ostlari b o ‘yicha berilmagan naqd pul qaytarib topshiriladi. B u 
pul kassirlar tom onidan m uhrlangan xaltalar, pak etlar va boshqalarda 
summasi k o ‘rsatilgan holda katta kassirga topshiriladi.
Har bir tashkilot naqd pul bilan hisob-kitoblam i am alga oshirish 
uchun o ‘z kassasiga cga bo ‘lishi lozim. 
N a q d p u ln i qabul qilish, berish
hamda vaqtincha saqlash uchun mo'ljallangan, alohida ajratilgan va
maxsus jihozlangan xona kassa deb ataladi.
 
B ud jet tashkilotlarining 
rahbarlari kassaning tegishli ravishda jih o zlan ish i va pulning kassa 
xonasida saqlanishini, shuningdek, uni bank m uassasasidan olib 
kclish hamda bank m uassasasiga topshirilishi vaqtida but saqlanishini 
ta ’minlashlari shart. R ahbarlam ing aybi bilan pul m ab lag ‘larini saqlash 
va tashish vaqtida pulning but saqlanishi uchu n zarur shart-sharoitlar 
yaratilm agan hollarda, ular qonunda belgilangan tartibda javobgarlikka 
tortiladi.
Tashkilotlam ing kassalari zarur b o ‘lgan h o llard a sug‘urta tash- 
kilotlari tom onidan su g ‘urta qilinishi m um kin. K assa xonasi alohida 
ajratilgan boMishi, eshiklari esa, operatsiyalam i am alg a oshirish vaqtida 
ichkaridan qulflanadigan boMishi kerak. K assa ish ig a aloqador b o ‘lm agan 
shaxslam ing bu xonaga kirishi m an etiladi.
Budjet tashkilotlaridagi barcha naqd pul va qim m atli qog‘ozlar, 
odatda, yonm aydigan metall javonlarda saqlanadi. U lar kassa ishi
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tugaganda kalit bilan qulflanadi va kassim ing surg‘uchli m uhri bilan 
m uhrlanadi. M etall jav o n lam in g kalitlari va m uhrlar kassirlarda saqlanadi 
ham da ularni kclishilgan joylarda qoldirish, begona shaxslarga berish 
yoki hisobda turm agan dublikatlarini tayyorlash taqiqlanadi. M etall 
javonlar turgan xon alam in g eshiklarini ochiq qoldirish, shuningdek bu 
javon lam ing eshiklarida kalitlarni qoldirish q a t’iyan man etiladi.
K alitlam ing h iso b d a turgan dublikatlari pakctlar, qutichalar va 
shu kabilarga solinib, kassirlar tom onidan m uhrlanadi va budjet 
tashkilotilarining rahbarlarida saqlanadi. K am ida har oyda bir m arta 
kom issiya tekshiruvi o ‘tkaziladi. Kalit y o ‘qolganligi aniqlangan hollarda 
budjet tashkilotining rahbari ichki ishlar organlariga bu haqda xabar 
beradi va zudlik b ilan m etall javonni alm ashtirish chorasini ko ‘radi.
M uayyan b ud jet tashkilotiga tegishli boMmagan naqd pul va boshqa 
qiym atliklarni kassada saqlash taqiqlanadi.
K assa xonasini va m etall javonlam i ochishdan oldin kassir qulflar, 
eshiklar, dcraza panjaralari va m uhrlarning butligini k o‘zdan kechirishi 
ham da q o ‘riqlash tizim i soz holatda ekanligini tekshirib, bunga ishonch 
hosil qilishi kerak.
M uhr shikastlangan yoki buzilgan, qulf, cshik va panjaralar buzilgan, 
sindirilgan hollarda kassir zudlik bilan bu haqda budjet tashkilotining 
rahbarini xabardor qiladi. U esa, sodir bo‘lgan voqca to ‘g ‘risida ichki 
ishlar organlariga x ab a r beradi va m ilitsiya xodim lari yetib kclguniga 
qadar kassani q o ‘riqlash choralarini ko‘radi.
Bunday hollarda, budjet tashkilotining rahbari, bosh buxgalteri 
yoki ulam ing o ‘m ini bosuvchi shaxslar ham da kassir, ichki ishlar 
organlarining ruxsatini olgandan kcyin, kassada saqlanayotgan pul 
m ablag'lari va boshqa qiym atliklar m avjudligini tekshiradi. Bu tekshiruv 
kassa operatsiyalari boshlangunga qadar am alga oshiriladi. Tekshiruv 
natijalari to‘g ‘risid a to ‘rt nusxada dalolatnom a tuziladi va u tckshiruvda 
qatnashgan barcha kishilar tom onidan im zolanadi. Dalolatnom aning 
birinchi n u s x a s i-ic h k i ishlar organlariga, ik k in ch isi-ag ar tegishli 
shartnom a tuzilgan b o ‘lsa, sug‘urta kom paniyasiga, u chin chisi-yu qori 
tashkilotga (agar u m avjud bo‘lsa) beriladi, to ‘rtinchisi esa, m azkur 
budjet tashkilotida qoladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ishchi va xizm atchilam ing m oddiy jav o b g arlig i to ‘g ‘risida amal- 
dagi qonunchilikka muvofiq, kassir o ‘zi qabul q ilib olgan barcha 
qiym alliklam ing but saqlanishi uchun ham da tashk ilo tga qasddan 
qilingan harakatlar, shuningdek, o ‘z vazifalariga pala-partish va sovuq- 
qonlik bilan qarashi natijasida yctkazilgan za rar uch un to ‘la m oddiy 
javobgar hisoblanadi.
K assim ingishgatayinlanganligito‘g ‘risidabuyruq(qaror)chiqarilganidan
keyin, budjet tashkilotining rahbari kassimi imzo chektirib 0 ‘zbekiston 
Respublikasi Markaziy bankining «Yuridik shaxslar tomonidan kassa 
operatsiyalarini amalga oshirish qoidalari» bilan tanishtirishi, bundan so‘ng 
kassir bilan uning to‘la shaxsiy moddiy javobgarligi to ‘g ‘risida shartnoma 
tuzilishi kcrak. Kassir to‘Ia moddiy javobgarligi to‘g ‘risida o ‘zining shaxsiy 
delosida saqlanadigan majburiyat bcradi.
Shtat b o ‘yicha kassir lavozim i bo ‘lmagan kichik b ud jet tashkilotlarida 
naqd pul bilan to'lanadigan operatsiyalar budjet tashkiloti bo'yicha 
buyruq bilan rasm iylashtiriladigan hisobdor sh ax slar orqali amalga 
oshiriladi. K assir o ‘ziga topshirilgan ishni boshqa shaxslarga ishonib 
topshirishi man ctiladi.
Kassir majburiyatming mazmuni quyidagicha bo‘!ishi mumkin.
«Men, quyida imzo chekuvchi kassir