Muhammadyoqub ostonaqulov budjet hisobi

(G 'aznachilikka
o'tish sharoitida: I47-«B udjet m ablag'lari bo'yicha bu d jet
m ablag'lari oluvchilar o/didagi majburiyat» subschyoti)
y o k i
K redit 100 - « T ashkilot xarajatlari uchun talab qilib olgunga q ad ar d e p o z it 
h iso b v arag ‘i» subschyoti 
(G 'aznachilikka o 'tish sharoitida:
147-«Budjct mablag'lari b o'yicha budjet mablag'lari oluvchilar
oldidagi majburiyat» subschyoti).
2) tashkil qilingan zaxira fondi sum m asiga:
D ebet 134 - «M oliyaviy qolyilm alar fo n d i» subschyoti;
K redit 275 - «K reditorlik qarzlarini b irin ch i n av b atd a to ia s h uchun z a x ira »
subschyoti.
V aqtincha toM am oliyalashtirilm aganligi natijasida budjet mablagM ari 
bo 'yicha talab qilib olgunga qadar asosiy budjet depozit hisobvarag‘id a 
m ablag‘ boMmaganda, budjet mablagMari b o ‘yicha talab qilib o lg u n g a 
qadar asosiy depozit hisobvarag‘idagi m ab lag ‘lar hisobidan k eyinch alik
toMdirilishini hisobga olingan holda, b udjet hisobidan q ilin ad igan
xarajatlar budjet tashkilotlarini rivojlantirish fo n d i-b u d jetd a n tashqari 
mablagMar b o ‘yicha talab qilib olgunga q a d a r depozit hisobvarag‘idag i 
m ablag‘lar 
hisobidan 
ham 
qilinishi 
m um kin. 
Budjet b o ‘y ic h a
kreditorlik qarzlarini uzish uchun budjet tashkilotlarini rivojlantirish 
fo n d i-b u d jetd a n tashqari mablagMar b o ‘y ic h a talab qilib olgunga q a d a r 
depozit hisobvarag‘ining mablagMari h isobidan mablagMar o ‘tkazish g a 
tayyorlangan toMov topshiriqlarining «ToMov m aqsadi» u stu n id a 
quyidagi «X arajatlam ing budjet qismi b o ‘y ich a kreditor qarzlam i toMash 
summasi o ‘tkazilyapti» deb yozib qo ‘yiladi. B u operatsiyaga q uy id agi 
ikkita buxgalteriya provodkasi tuziladi:
1) o ‘tkazib berilgan summaga:
D ebet 178 - «B oshqa 
debitorlar 
v a 
k re d ito rla r 
bilan 
h iso b -k ito b lar»
subschyoti;
K redit 114 - «B u d jet tashkilotini 
riv o jlan tirish
fo n d i-b u d je td a n ta s h q a ri 
mablagM ar bo 'y ich a talab q ilib o lg u n g a qadar depozit h is o b - 
varag* i» subschyoti.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

2) zaxira fondi sum m asin ing kamayishiga:
D ebet 275 - « K red ito rlik q arzlarini birinchi navbatda to 'la sh uchun zaxira» 
su b sch y o ti;
K redit 134 -« M o liy a v iy q o 'y ilm a la r fondi» subschyoti.
B udjet m ablag‘lari b o ‘y ich a talab qilib olgunga qadar asosiy depozit 
hisobvarag‘iga m ab lag ‘ tushganda budjet tashkilotlarini rivojlantirish 
fo n d i-b u d jetd a n tashqari m ablag‘lar b o 'y ich a talab qilib olgunga 
qadar depozit h iso b v arag ‘ining m ablag'lari qaytariladi. Bu operatsiyaga 
quyidagi ikkita b u xgalteriya provodkasi tuziladi:
1) qaytarilgan sum m aga:
D ebet 114 - « B u d jet tash k ilo tin i rivojlantirish 
fo n d i-b u d je td a n tashqari 
m a b la g ‘la r b o ‘yicha talab qilib o lg u n g a q adar depozit hisob- 
v a ra g ‘i» su b sch y o ti;
K redit 090 - « R esp u b lik a bu d jeti bo 'y ich a tashkilot xarajatlari uchun talab qilib 
o lg u n g a q a d a r d epozit h isobvarag'i» subschyoti 
(G'aznachilikka
o'tish sharoitida: I47-«Budjet m ablag'lari bo'yicha budjet
m ablag 'lari oluvchilar oldidagi majburiyal» subschyoti)
yoki
K redit 100 - « T ash k ilo t xarajatlari uchun talab q ilib olgunga qadar depozit 
h iso b v a ra g ‘i» subschyoti 
(G'aznachilikka o ‘tish sharoitida:
147-«Budjet m ablag'lari bo'yicha budjet m ablag'lari oluvchilar
oldidagi majburiyal» subschyoti).
2) zaxira fondini tiklash summasiga:
D ebet 134 - « M o liy a v iy q o 'y ilm a la r fondi» subschyoti;
K redit 275 - « K red ito rlik q arzlarini birinchi navbatda to 'la sh uchun zaxira» 
su b sch y o ti.
5. B U D JE T T A SH K ILO T LA R ID A KASSA 
O PER A TSIY A LA R 1 H ISO B I'
Budjet tashkilotining naqd pul m ablag‘lari tashkilot kassasida 
saqlanadi. Shtatida k assir yoki buxgalter-kassir lavozim i bo ‘lgan faqat 
katta budjet tashkilotlarida kassa bo‘ladi, qolgan holatlarda budjet 
tashkilotlarida naqd pul to ‘lanadigan operatsiyalar hisobdor shaxslar 
orqali am alga oshiriladi.
1 Bu paragrafni tay y o rlash d a 0 ‘zbekiston R espublikasi M arkaziy bankining 
«Y uridik shaxslar to m o n id an kassa operatsiyalarini am alga oshirish qoidalari»dan 
foydalanilgan,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

B udjct tashkilotlarida kassa operatsiyalari «Y uridik sh ax slar 
tom onidan kassa operatsiyalarini am alga oshirish qoidalari»ga aso san
amalga oshiriladi. Bu qoidalarga m uvofiq, barcha yuridik shaxslar, 
m ulkchilik shaklidan qat’iy nazar, o ‘z pul mablagMarini b ank 
m uassasalarida saqlashlari shart.
Tashkilotlar tomonidan bank m uassasalaridan olingan naqd pul 
qanday m aqsadlar uchun olingan b o ‘lsa, faqat shunga xarajat qilinadi. 
Tashkilot o ‘z kassasida naqd pulni u ning qoldig‘ining b elg ilang an 
limiti doirasida saqlashi va uni tushum hisobidan belgilangan m e ’y o rla r 
chegarasida xarajat qilishi m umkin. K assadagi naqd pul q old ig ‘i lim itlari 
va tushum hisobidan foydalanish m e ’yorlari m uayyan zarur boH gan 
hollarda k o 'rsatilg an limitlar bank m uassasalari tom onidan qayta k o ‘rib
chiqilishi m um kin.
K assadagi naqd pul qoldig‘ining belgilangan lim itidan o rtiq eha 
boMgan qism ining hammasini tashkilotlar bank m uassasasi bilan 
kelishilgan tartibda va m uddatlarda o ‘z bank hisobvaraqlariga h iso b g a 
olish uchun bankka topshirishlari shart.
N aqd pul:
a) bank m uassasalarining kunduzgi v a kechki kassalariga;
b) inkassatorlarga—keyinchalik b an k m uassasalariga top sh irish
uchun;
d) tashkilotlar qoshidagi birlashgan k a ssa la rg a-k ey in ch alik bank 
m uassasalariga topshirish uchun;
e) aloqa k o rxonalarig a-b ank m uassasalari hisobvaraqlariga о tka- 
zish uchun topshirilishi mumkin.
B udjet tashkilotlari o‘z k assalarida naqd pulni, b elg ilan g an
lim itlaridan tashqari, faqat ish haqi to ‘lash, m ukofotlar, ijtim o iy
sug‘urta b o ‘yicha nafaqalar, stipendiyalar, pensiyalar berish uchun bank 
muassasasidan olingan kunni q o‘shib hisoblangan holda 3 ish kunidan 
ortiq bo‘lmagan muddat mobaynida (bank muassasalaridan uzoq m asofada 
joylashgan budjet tashkilotlari uchun e s a - 5 ish kunigacha) saqlash huquqiga 
egadir.
X izm at safarlari bilan b o g ‘liq x arajatlar uchun naqd p u l x iz m a t 
safariga yuborilayotgan shaxslarga m azk u r hududda am al q ila y o tg a n
169
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

tartib b o 'y ic h a tegishli m iq d o r doirasida keyin hisob berish sharti 
bilan beriladi. K eyin h iso b b erish sharti bilan berilgan naqd pullam ing 
x arajat qilinm agan qism i u la r berilgan m uddat tugaganidan keyin 3 
kun d an kechiktirilm asdan tash k ilo t kassasiga qaytarilgan b o ‘lishi 
kerak. H isob berish sh arti bilan naqd pul olgan shaxslar tashkilot 
b u x g alteriy a xizm atiga yoki m arkazlashtirilgan buxgalteriyaga xarajat 
qilin gan sum m a to ‘g ‘risid a hisobot berishlari kerak. Avval hisob 
b erish sharti bilan berilgan naqd pul summasi b o ‘yicha to ‘liq hisobot 
topshirilganidan k eyingina y an g id an hisob berish sharti bilan naqd pul 
beriladi.
K assa operatsiyalari 0 ‘zbekiston Respublikasi D aviat statistika 
q o ‘m inasi tom onidan tasdiqlangan namunaviy shakllardagi hujjatlar 
bilan rasm iylashtiriladi va barcha tashkilotlarda, ulam ing idoraviy 
b o ‘ysunishi va m ulkehilik shakllaridan qat’iy nazar, o ‘zgartirishsiz 
q o ‘!lanilishi kerak.
N a q d p u lla rn i q a b u l q ilish va b erish h a m d a kassa 
h u jja tla r in i rasm iy lash tirish
B udjet tashkilotlari kassalari tomonidan naqd pulni bosh buxgalter 
yoki u vakolat bergan shaxs im zo chekkan kirim kassa orderi b o ‘yicha 
qabul qilinadi. Pul qabul qilinganligi to‘g ‘risida bosh buxgalter yoki u 
vakolat bergan shaxs va kassir tomonidan imzolangan, kassim ing muhri 
(shtam pi) bilan tasdiqlangan yoki kassa apparatining izi tushirilgan 
kvitansiya beriladi.
B udjet tashkilotining kassasidan naqd pulni boshqa tashkilotlar 
ehtiyojlari uchun berish m an etiladi. Budjet tashkilotlarining kassalaridan 
naqd pul chiqim kassa orderlari yoki tegishli ravishda rasm iylashtirilgan 
b o sh q a hujjatlar (to ‘lov qaydnom asi, pul berish to ‘g ‘risidagi arizalar, 
sch y o tlar va boshqalar) b o ‘y ich a bu hujjatlarga chiqim kassa orderining 
rekvizitlari tushirilgan to 'rtb u rc h ak muhri bosilib beriladi. Pul berish 
u chun rasm iylashtiriladigan hujjatlarga budjet tashkilotining rahbari 
v a bosh buxgalteri yoki u lar vakolat bergan shaxslar tom onidan imzo 
chekilgan bo'lishi kerak,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

C hiqim kassa orderlariga ilova qilinadigan hujjatlar, arizalar, 
toMovnomalar va boshqalarda budjet tashkiloti rah barin ing ruxsat 
beruvchi yozuvi b o ‘lsa, chiqim kassa orderlariga rahbar im zo chekishi 
shart b o ‘lmaydi.
B udjet tashkilotlariga x izm at k o ‘rsatadigan m arkazlashtirilgan 
buxgalteriyalarda beriladigan ish haqining um um iy sum m asiga bitta 
chiqim kassa orderi tuziladi, uning sanasi va tartib raqam i h ar b ir to ‘lov 
(hisob-kitob-to‘lov) vcdom ostiga yozib chiqiladi.
A lohida shaxsga chiqim kassa orderi yoki uning o ‘m ig a o ‘tadigan 
boshqa hujjat b o ‘yicha pul berilayotgan vaqtda kassir pul oluvchining 
shaxsini tasdiqlovchi hujjat(pasport, fuqaroligi bo ‘lm agan shaxslam ing 
yashash guvohnom alari, harbiy b ilet yoki harbiy qism lar y o xu d harbiy 
m uassasalar tomonidan beriladigan shaxsini tasdiqlovchi hujjat)ni talab 
qiladi, bu hujjatning nomi va tartib raqam i, kim tom onidan va qachon 
berilganligini yozib qo‘yadi h am d a pul oluvchidan tilxat oladi. A gar 
chiqim kassa orderi yoki uning o ‘m ig a o ‘tadigan hujjat b ir n ech a kishiga 
pul berish uchun tuzilgan b o ‘lsa, bu holda ham pul o lu v ch ilar o ‘z 
shaxslarini tasdiqlovchi hujjatlarini k o ‘rsatadilar va to ‘lov hujjatlarin in g 
tcgishli ustuniga imzo chekadilar.
B udjet tashkilotida pul berish m azkur tashkilot tom onidan berilgan 
guvohnom a b o ‘yicha uning egasi fotosurati va shaxsiy im zosi m avjud 
bo ‘lgan taqdirda amalga oshirilishi m um kin.
Pul olinganligi to‘g ‘risidagi tilxat faqat oluvchi dastxati bilan siyoh
yoki sharikli ruchkaning pastasida olingan s u m m a :____ s o ‘m (so ‘zlar
bilan) ____ tiyin (raqam lar bilan) k o ‘rsatilgan ho ldagina yozilishi
m um kin. Pul vedom ost bo‘y ich a olinayotgan vaqtda sum m a s o ‘zlar 
bilan yozilm aydi.
Budjet tashkilotida ro ‘yxat tarkibiga kirm agan shaxslarga pul har 
bir shaxsga alohida yoziladigan chiqim kassa orderi yoki tuzilgan 
shartnom alarga asosan alohida vedom ost b o ‘yicha beriladi.
K assir pullam i chiqim kassa orderi yoki uning o ‘m ig a o ‘tadigan 
boshqa hujjatda ko'rsatilgan shaxsgagina beradi. A gar pul b elg ilan gan
tartibda rasm iylashtirilgan ishonchnom a bo‘yicha berilayotgan b o ‘lsa,
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

ord er m atnid a pul oluvchining fam iliyasi, ismi va otasining ism idan 
keyin pul olishiga ishonchnom a berilgan shaxsning fam iliyasi, ismi va 
otasining ism i buxgalteriya tom onidan yoziladi. Pul vedom ost b o ‘yicha 
berilayotgan b o ‘lsa, pul olinganligi haqidagi im zodan oldin kassir 
« Ishon chnom a b o ‘yicha» deb y o zib q o ‘yadi. Bu ishonchnom a kassirda 
qoladi va chiqim ordcri yoki vedom ostga biriktirib q o ‘yiladi.
M chnat haqi to ‘lash, vaqtincha mehnatga qobiliyatsizlik b o ‘yicha 
nafaqalar, stipendiya, pensiya va m ukofotlar to‘lash kassirlar tom onidan 
to ‘lov (hisob-kitob-to‘lov) vedom ostlari bo‘yicha har b ir oluvchiga 
chiqim kassa orderi tuzilm asdan am alga oshiriladi. T o ‘lov (hisob-kitob- 
to ‘lov) vedom ostining titul v a ra g ‘ida pul berishga ruxsat etilganligi 
to ‘g ‘risida yozuv, pulni tarqatish muddati ham da sum m asi yozuvda 
k o ‘rsatilib, budjet tashkilotining rahbari va bosh buxgalteri yoki ular 
vak o lat bergan shaxslam ing im zosi q o ‘yiladi.
X o d im m chnat ta ’tiliga ketayotgan vaqtda, kasal b o ‘lganida va 
b o sh q a hollarda ish haqi to ‘lash uchun bir marta pul berish, shuningdek 
deponen tga o ‘tkazilgan sum m alam i va xizmat safari bilan bo g ‘liq 
xarajatlarni keyin hisob berish sharti bilan bir necha shaxslarga berish 
ham shunday tartibda rasm iylashtirilishi mumkin.
A lo h id a shaxslarga ish haqi to ‘lash uchun bir m arta pul berish, odatda, 
ch iq im kassa orderlari bo‘yicha am alga oshiriladi. M ehnat haqi toMash, 
vaqtincha m ehnatga qobiliyatsizlik nafaqalari, stipendiya, pensiya va 
m ukofotlarni berish uchun belgilangan muddat tugaganda kassir:
1. Ish haqi, vaqtincha m ehnatga qobiliyatsizlik nafaqalari, pensiya va 
m ukofotlarni olm agan shaxslam ing familiyalari qarshisiga «Deponent 
qilindi» degan to‘rtburchak m u h r bosishi yoki qo ‘lda yozib q o ‘yishi;
2. D eponent qilingan sum m alar recstrini tuzishi;
3. Vedomost oxirida ish haqi to ‘lash, vaqtincha mehnatga qobiliyat­
sizlik nafaqalari, pensiya va m ukofotlar uchun haqiqatda to‘langan summa 
bilan olinmagan hamda deponent qilingan summa miqdorini yozib qo ‘yishi, 
bu sum m alam i to‘lov vedomosti b o ‘yicha umumiy yakun bilan solishtirishi 
va o ‘z imzosi bilan tasdiqlashi kerak b o ‘ladi. Agar pul kassir o'm iga boshqa 
shaxs tomonidan berilsa, vedomostda: «Pulni vedomost bo ‘yicha .........
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

(imzo) berdi» degan qo‘shimcha yozuv qayd etiladi. Pulning bir vedomost 
bo‘yicha kassir va tarqatuvchi tomonidan bcrilishi m an etiladi;
4. Kassa daftariga haqiqatda to ‘langan sum m ani yozishi va vedo-
m ostga «Chiqim kassa orderi № ____ » degan t o ‘rtburchak muhrini
bosishi lozim.
Buxgaltcriya to ‘lov vcdom ostlarida kassirlar tom on idan qayd etilgan 
yozuvlam i tekshiradi ham da ular bo'yicha bcrilgan va deponent qilingan 
sum m alam i hisoblab chiqadi.
Deponent qilingan sum m alar bank m uassasalarig a topshiriladi va 
topshirilgan sum m alarga bitta um um iy chiqim k assa orderi tuziladi.
Kirim kassa ordcrlari va ularning kvitansiyalari, shuningdek, chiqim 
kassa orderlari va ularning o ‘m ini bosadigan h u jjatla r buxgalteriya 
xizm ati tom onidan siyoh yoki sharikli ruchka pastasi bilan aniq va ravon 
yozilib to‘ldirilishi yoki yozuv mashinkasi, h iso blash mashinkasida 
bosm alanishi kerak. Bu hujjatlarda ustidan o ‘chirib yozishga, tuzatishlar 
kiritishga, izohlari b o 'lg an holda ham yo‘l q o ‘yilm aydi.
Kirim va chiqim kassa orderlarida ularni tu zish u ch un asos b o ‘lgan 
sabab k o ‘rsatiladi ham da ularga ilova qilingan hujjatlar ko‘rsatib 
o ‘tiladi.
Kirim va chiqim kassa orderlari yoki u larn in g o ‘m in i bosadigan 
hujjatlam i pul topshirayotgan yoki pul olayotgan shaxslarga berish 
taqiqlanadi.
Pulni kassa orderlari b o ‘yicha qabul qilish va topshirish taqat ular 
tuzilgan kuni am alga oshirilishi mumkin,
Kirim va chiqim kassa orderlari yoki u larn in g o ‘m ini bosadigan 
hujjatlam i olish vaqtida kassir:
1. Hujjatlarda bosh buxgaltcrning imzosi borligi v a uning haqiqiy- 
ligini, chiqim kassa orderi yoki uning o ‘m ini bosadigan hujjatda 
e s a -b u d jc t tashkilotining rahbari yoki u vakolat b erg an shaxslam ing 
ruxsat berganligi haqidagi im zosi m avjudligini;
2. Hujjatlam ing to ‘g ‘ri rasm iylashtirilganligini;
3. Hujjatlarda ko‘rsatib o‘tilgan ilovalam ing m avjudligini tekshirishi 
kerak.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bu talab lam in g birortasiga rioya qilinm aganligi taqdirda, kassir 
hujjatlam i tcgishli ravishda rasm iylashtirish uchun buxgaltcriyaga 
qaytaradi. K irim va chiqim kassa orderlari yoki ulam ing o ‘m ini bosadigan 
hujjatlar, u lar aso sid a pul olingani yoki pul berilganidan keyin, darhol 
kassir tom onidan im zolanadi, unga ilova qilingan hujjatlar ustiga csa, 
«T o‘landi» d e g a n to ‘rtburchak m uhr bosilib yoki shunday yozuv qayd 
etilib, sanasi (yil, kun va oy) ko'rsatiladi.
Kirim va ch iq im kassa orderlari yoki ulam ing o ‘m ini bosadigan 
hujjatlar k a ssa g a topshirilguniga qadar buxgalteriya tomonidan kirim
va chiqim k a ssa hujjatlarini qayd etish ju m alid a (KO -3a-shakl) 
ro ‘yxatga olinadi. Ish haqini to 'lash g a doir to ‘lov (hisob-kitob-to'lov) 
vcdom ostlariga rasm iylashtirilgan chiqim kassa orderlari u berilganidan 
keyin ro‘y x atg a olinadi.