Muhammadyoqub ostonaqulov budjet hisobi

61-sonli buxgalteriya hisobi bo'yicha yo'riqnomaga muvofiq xara-
jatlar smetalarining ijrosini buxgalteriya hisobi buxgalteriya hisobining
memorial-order shakli bo ‘yicha amalga oshirilishi belgilangan.
B uxgalteriya hisobining ju rn a l-o rd e r shakli
V azirlik lar va idoralar ayrim hollarda budjct tashkilotlariga xarajatlar 
sm etalarining ijrosini buxgalteriya hisobini belgilangan tartibda ishlab 
chiqilgan va O ‘zbckiston Respublikasi M oliya vazirligi bilan kelishilgan 
ko‘rsatm alar b o ‘lsa buxgalteriya hisobining jum al-order shaklida olib 
borishga ru x sat berilishi mumkin.
B ux galteriya hisobining jurnal-order shakli boshlang‘ich hisob 
hujjatlarining m a ’lum otlarining sintetik va analitik hisobini olib 
borish u ch u n kerak bo‘lishi nuqtayi nazaridan kelib chiqib yig ‘ish 
prinsiplaridan foydalanishga asoslangandir. Hisobning bu shaklida 
y ig 'u v ch i registrlam ing ikki xili q o ‘llaniladi: jum al-orderlar va 
yordam chi vedom ostlar. Jum al-ordcrlarda korrespondensiyalanuvchi 
schyotlar keltiriladi, shuning uchun ham m cm orial-orderlam i tuzish 
zarurati y o ‘qoladi. Jum al-orderlarda yozuvlar xronologik tartibda olib 
boriladi, shuning uchun ham ro'y x atg a olish jurnalini yuritishning keragi 
b o ‘lm aydi.
B o sh lan g ‘ich hisob hujjatlarining yoki yordamchi va guruhlovchi 
v edom ostlam ing m a ’lumotlari har bir sintetik schyotga alohida-alohida 
yuritiladigan jum al-ordcrlarg a yoziladi. A yrim jum al-orderlar bir ncchta 
o ‘zaro alo q ad o r sintetik schyotlar uchun tayinlangan bo‘ladi. Jum al- 
orderlar krcd it a ’lomati bo'yich a tuzilgan, y a’ni ularda yozuvlar m azkur
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

schyotning krediti bo‘yicha korrespondensiyalanuvchi debetlanuvchi 
schyotlar bilan am alga oshiriladi. B udjet tashkilotining k assa va talab 
qilib olgunga qadar depozit hisobvaraqlari b o ‘yicha o p eratsiy a ustidan 
q a t’iy nazoratni ta ’minlash uchun debct b o ‘yicha m axsus v edo m ostlar 
ham yuritiladi. Jum al-orderlarning oylik jam i bosh kitobga o ‘tkaziladi. 
Bu bosh kitob m em orial-ordcr sh ak lid a olib boriladigan b o sh kitobdan 
shaklan farq qiladi, chunki schyotning krediti b o ‘yicha kredit aylanm an ing
um utniy sum m asini korrespondensiyalanuvchi debetlanuvchi schyotlar 
b o ‘yicha b o ‘linmasdan yozish u ch u n bir ustun k o ‘zda tutilg an. Bundan 
tashqari, aylanm ani yozish uchun h ar bir oyga faqat b ir q a to r ajratiladi 
va saldo k o ‘rsatiladi. Bosh kitob asosida (sintctik schy otlar b o ‘yicha 
aylanm a vedom ost tuzmasdan) balan s tuziladi.
Ju rn al-o rd erlard a k o ‘pgina s c h y o tla r b o ‘y icha sin te tik v a an a litik
hisob lar b irg a olib boriladi. K a tta m iqdordag i sh ax siy sch y o tla rg a
cga b o ‘lgan schyotlar b o ‘y icha a lo h id a analitik h iso b o lib b orilad i. 
Bu an a litik schyotlar b o ‘y ic h a ay lan m a yoki sald o v e d o m o stla ri 
tuziladi.
B uxgaltcriya hisobining ju m a l-o rd c r shaklida yo zuvlar v a registrlar 
soni qisqaradi; analitik hisob sin tctik hisob bilan yaqinlashtiriladi; 
ko‘pgina hisobot ko‘rsatkichlarni jo riy hisob registrlaridan to ‘g ‘ridan- 
to ‘g ‘ri olish imkoniyati paydo b o ‘ladi, bu esa hisobotni tuzishni 
osonlashtiradi va tezlashtiradi h am d a hisobning analitik sifatin i yuqori 
ko'taradi.
B uxgaltcriya hisobining ju m a l-o rd e r shaklining kam ch ilik lari ayrim
jum al-orderlam ing tuzilishi m urakkabligi va beso‘naqayligi, buxgaltcriya 
hisobida shaxsiy kom pyutcrlar q o ‘llanilgan hollarda ju m al-o rd c rlam i 
qo‘llashning qiyinligi hisoblanadi.
B uxgalteriya h is o b in in g b o s h -ju rn a l sh ak li
B osh-jurnal shakli q o ‘lla n ilg a n d a b u x g alteriy a h is o b i k ito b la rd a 
yoki k artochk alarda yuritiladi. B u tartib n i yu qo ri ta s h k ilo tn in g bosh 
buxg alteri belgilaydi. Bunda q u y id a g i k itob lar q o ‘lla n ila d i: «B osh- 
ju rn a l» kitobi, kassa kitobi, m e h n a t haqi to ‘lashga ta rq a tu v c h ila rg a
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

b e rilg a n p u lla r kitobi, jo riy sc h y o tla r va hisob -k ito blarn i hisobga olish 
k ito b i, d ep o n e n t q ilingan m e h n a t haqi va stipen d iy alarn in g an alitik 
h iso b in i o lib borish k ito b i, m odd iy qiym atliklari m iqdor-sum m ali 
h iso b in i olib borish k ito b i, quyi tashkilotlarni m oliyalashtirish 
b o ‘y ic h a h isob -kitoblarni h is o b g a olish kitobi, m axsus m ab lag ‘larni 
h is o b g a olish kitobi. B o sh -ju rn al kitobi sintctik hisob uchun, 
q o lg a n la ri esa analitik h iso b u c h u n tayinlangan.
2. B U D J E T T A S H K I L O T L A R I B O S H B U X G A L T E R L A R IN IN G
H U Q U Q L A R I V A M A S ’U L IY A T L A R I
CVzbekiston R espublikasida buxgaltcriya hisobini tashkil qilishga 
b u d jet tashkilotining rahbari javo bgardir. Budjet tashkilotida buxgaltcriya 
hisobini bosh buxgalter tom onidan boshqariladigan buxgaltcriya xizmati 
am a lg a oshiradi.
B u d jet tashkilotining bosh buxgalterini tashkilot rahbari tom onidan, 
agar yuqori tashkilot b o ‘lsa, u n in g rahbari va bosh buxgalteri bilan 
kelish ib tayinlanadi yoki lavo zim dan ozod qilinadi. Budjet tashkilotining 
bosh buxgalteri to‘g ‘ridan-to‘g ‘ri m azkur budjet tashkilotining rahbariga, 
b u x g alteriy a hisobi va hisobotini tashkil qilish m asalalari bo ‘yicha esa 
yuqori tashkilotning bosh buxgalteriga bo ‘ysunadi.
B o sh buxgalter lavozim iga m axsus oliy m a’lumoti boMgan shaxslar 
tayinlanadi. A yrim hollarda, b osh buxgalter lavozim iga m axsus oliy 
m a ’lum o ti b o ‘lmagan, uning rahbarlik lavozimlarida, buxgalteriya- 
m o liy a v iy ishlarda ish staji b esh yildan kam boMmagan shaxs ham 
tayin lan ish i m umkin. Bosh b u xg alter lavozim idan ozod qilinganda 
yangi tayinlangan bosh buxg alterga (oxirgi shaxs bo‘lm ag an d a -b u d jet 
tash kilo ti rahbarining buyrug‘i bilan tayinlangan xodim ga) buxgalteriya 
hu jjatlarin in g yig'm ajildlari topshiriladi. Buxgalteriya hujjatlarini qabul 
qilish-topshirish jarayonida buxgalteriya hisobining holati va hisobot 
m a ’lum otlarinin g haqiqiyligi tekshiriladi va budjet tashkilotining 
rah b ari tom onidan tasdiqlaniladigan tcgishli