Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti 840-20 guruh talabasi Abdumannobov Nurmuhammad mustaqil ish

Ma'lumotlarga nisbatan ruxsatlarni mantiqiy boshqarish. Formal modellar.
Ruxsatlarni nazoratlash
Ruxsatlarni nazoratlash sohasi quyidagi qism sohalardan iborat: – Identifikasiya – Autentifikasiya – Avtorizasiya. • Avtorizasiya – identifikasiya, autentifikasiya jarayonlaridan o‘tgan foydalanuvchi uchun tizimda bajarishi mumkin bo‘lgan amallarga ruxsat berish jarayonidir. • Avtorizasiya tushunchasi odatda foydalanishni boshqarish tushunchasiga sinonim sifatida ham foydalanadi.
Foydalanishni boshqarish - sub'ektni ob'ektga ishlash qobilyatini aniqlashdir.
Sub'ekt – bu inson, dastur, jarayon va hak. bo‘lishi mumkin. •
Ob'ekt – bu ma'lumot, resurs, jarayon va hak. bo‘lishi mumkin.
Foydalanishni boshqarish usullari
Foydalanishni boshqarishning quyidagi usullari mavjud: • diskresion foydalanishni boshqarish usuli (Discretionary access control, DAC); • mandatli foydalanishni boshqarish usuli (Mandatory access control, MAC); • rolga asoslangan foydalanishni boshqarish usuli (Role-based access control, RBAC); • attributlarga asoslangan foydalanishni boshqarish usuli (Attribute-based access control, ABAC)
Diskni va faylni shifrlash. Ma'lumotni xavfsiz o‘chirish.
Axborotning kriptografik himoya vositalari
Apparat kriptografik vosita
Dasturiy kriptografik vosita
Apparat-dasturiy kriptografik vosita
Apparat VS dasturiy kriptografik vosita
Apparatga nisbatan autentifikasiya amalga oshiriladi. Qo‘shimcha qurilma yoki drayver talab etmaydi. Narxi yuqori. Yangilash imkoniyati qariyib yo‘q. Zararli dasturlardan foydalanish, kalitni to‘liq tanlash va hak. hujumlaridan himoyalangan.
OT darajasidagi autentifikasiya. Qo‘shimcha kutubxona yoki drayver talab etiladi. Narxi past. Yangilash imkoniyati oson. Aksariyat hujumlarga bardoshsiz.
Komp'yuter tarmoqlari asoslari.
Komp'yuter tarmoqlari
Komp'yuter tarmoqlari bu – bir biriga osonlik bilan ma'lumot va resurslarni taqsimlash uchun ulangan komp'yuterlar guruhi.
Keng tarqalgan komp'yuter tarmog‘i bu – Internet.
Tarmoq modeli - ikki hisoblash tizimlari orasidagi aloqani ularning ichki tuzilmaviy va texnologik asosidan qat'iy nazar muvaffaqqiyatli o‘rnatilishini asosidir.
OSI modeli ikki nuqta orasidani aloqani 7 ta turli sathlar guruhiga ajratadi
7. Ilova 6. Taqdimot 5. Seans 4. Transport 3. Tarmoq 2. Kanal 1. Fizik sath