Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti 840-20 guruh talabasi Abdumannobov Nurmuhammad mustaqil ish

Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti 840-20 guruh
talabasi Abdumannobov Nurmuhammad
MUSTAQIL ISH

Bajardi: Abdumannobov Nurmuhammad

Tekshirdi: Safoev Nuriddin
Kiberxavfsizlik – tizimlarni, tarmoqlarni va dasturlarni raqamli hujumlardan himoyalash amaliyoti.
• Konfidensiallik – Tizim ma'lumoti va axborotiga faqat vakolatga ega sub'ektlar foydalanishi mumkinligini ta'minlovchi qoidalar. – Mazkur qoidalar axborotni faqat qonuniy foydalanuvchilar tomonidan “o‘qilishini” ta'minlaydi. • Yaxlitlik (butunlik) – Ma'lumotni aniq va ishonchli ekanligiga ishonch hosil qilish. – Ya'ni, axborotni ruxsat etilmagan o‘zgartirishdan yoki “yozish” dan himoyalash. • Foydalanuvchanlik – Ma'lumot, axborot va tizimdan foydalanishning mumkinligi. – Ya'ni, ruxsat etilmagan “bajarish” dan himoyalash.
kriptologiya
• Kriptologiya - “maxfiy kodlar”ni yaratish va buzish fani va sanati; • Kriptografiya – “maxfiy kodlar”ni yaratish bilan shug‘ullanadi; • Kriptotahlil – “maxfiy kodlar”ni buzish bilan shug‘ullanadi; • Kripto – yuqoridagi tushunchalarga (hattoki bundanda ortig‘iga) sinonim bo‘lib, kontekst ma'nosiga ko‘ra farqlanadi.
Shifrlash va deshifrlash masalalariga tegishli bo‘lgan, ma'lum bir alfavitda tuzilgan ma'lumotlar matnlarni tashkil etadi. Alfavit - axborotni ifodalash uchun foydalaniladigan chekli sondagi belgilar to‘plami. Misollar sifatida:
Simmetrik shifrlarda ma'lumotni shifrlash va deshifrlash uchun bir xil kalitdan foydalaniladi. • Bundan tashqari ochiq kalitli (assimetrik) kriptotizimlar mavjud bo‘lib, unda shifrlash va deshifrlash uchun turlicha kalitlardan foydalaniladi.
Shifrlash – jarayonida ham ma'lumot boshqa formatga o‘zgartiriladi, biroq uni faqat maxsus shaxslar (deshifrlash kalitiga ega bo‘lgan) qayta o‘zgartirishi mumkin bo‘ladi.
Kodlash – ma'lumotni osongina qaytarish uchun hammaga (hattoki hujumchiga ham) ochiq bo‘lgan sxema yordamida ma'lumotlarni boshqa formatga o‘zgartirishdi