Muftalar. Sharnirlli richagli muftalarni hisoblash. Reja

Prujina bilan ta’minlangan tishli muftalar
Bunday muftalar elastik elementi metalldan tayyorlangan kompensasiyalovchi muftalar ichida nisbatan ko’p ishlatiladiganlaridir. Ular maxsus rasmdagi tishli ikkita yarim muftadan (1.10-rasm, 1 va 2) iborat. Yarim mufta tishlari 3 ilon izi qilib o’ralgan prujina 4 vositasida bir-biriga bog’lanadi. Prujinaning qo’zg’alib ketmasligi va detallarning changdan saqlanish uchun yarim muftalar ikki qismdan iborat qoplama 5 bilan berkitiladi; qoplama esa boltlar vosi­tasida biriktiriladi.

1.10-rasm. Prujina bilan ta’minlangan tishli mufta.
Qoplama muftaga moy berib turadigan idish vazifasini o’taydi. Shuning uchun uning yarim mufta ustiga bevosita tegib turadigan qismiga zichlagich qo’yiladi.
Yarim muftalardagi tishlarning ko’ndalang kesimi ikki xil bo’lishi mumkin (1.11-rasm, a va b). Ulardan biri mufta bikrligining o’zgarmas, ikkinchisi esa o’zgaruvchan bo’lishini ta’minlaydi. Кo’ndalang kesimning birinchi xili uchun ta’sir etayotgan kuchlar orasidagi masofa, yuklamaning katta-kichikligidan qat’i nazar, o’z­garmas miqdorga — 2a ga teng bo’lsa, ikkinchi xili uchun bu masofa yuklamaning miqdoriga qarab o’zgaradi. Prujina bilan ta’minlangan muftalarning o’lchamlarini quyidagicha olish tavsiya etiladi: tishlar soni z =50...100; muftaning sirtqi diametri D = (3...3,5)d, qoplamaning eni V = (1,35 ... 2)d; yarim muftalardagi tishlar balandligining o’rtasidan o’tgan aylana diametri D_o’r = (0,7 . . . 0,8) D; tishning qadami prujinaning eni b= (0,8 ... 1)t; pruji­naning qalinligi h — 0,2b.
Bunday o’lchamli muftalar vallarning o’q bo’yicha siljishining _a =4...20 mm, radial siljishning _g =0,5...3 mm va burchagiy siljishining _α= 1°15' bo’lishiga imkon beradi.

1.11-rasm. Prujina bilan ta’minlangan tishli muftalar tishining tuzilishi.
Elastik elementi metallmas materialdan tayyorlangan kompensasiyalovchi muftalardan nisbatan ko’p ishlatiladigani vtulka barmoqli muftadir. Bu muftaning tuzilishi flanesli muftanikiga o’xshash bo’lib, ikkita yarim muftadan iborat (1.12-rasm). Yarim muftalar bir uchida rezbasi bo’lgan barmoqlar yordamida bir-biri bilan birikti­riladi. Barmoqlarning yarim muftalardan birida joylashgan qismiga elastik materialdan (rezinadan) tayyorlangan vtulka (I variant) yoki ko’ndalang kesimi trapesiya rasmida bo’lgan bir necha halqa o’rnatilgan bo’ladi. Vtulka yoki halqa kesimining balandligi nisbatan katta bo’lmaganligi tufayli, kichik qiymatli (_a=1...5 mm, _g=0,3...0,6 mm; _α=1° gacha bo’lgan) siljishlargagina imkon beradi. Bunday mufta­lar, ko’pincha, elektrik dvigatelning vali bilan yuritma valini biriktirish uchun ishlatilib, valning diametri 150 mm va burovchi moment 15 000 N∙m gacha bo’lganda ishlatiladi. Ular burovchi momentning qiymati hamda valning o’lchamlariga qarab, standart jadvallardan tanlab olinadi.

1.12-rasm. Vtulka-barmoqli elastik mufta.
Tanlab olingan muftalarning mustahkamligini tekshirib ko’rishda barmoqlar egilishga hamda rezina detalning barmoqqa tegib turgan sirti bo’yicha yezilishga hisoblanadi. Bunda barcha barmoqlar bir xil yuklangan, yezilish kuchlanishi vtulka uzunligi bo’yicha teng taqsimlangan deb qaraladi,
, (1.7)
bu yerda z-muftadagi barmoqlar soni; l-barmoqning elastik ele­ment joylashtirilgan qismi uzunligi; d₁ - barmoqning diametri; MPa qabul qilinadi.
Barmoqlar eguvchi kuchlanish bo’yicha mustahkamlikka tekshiriladi,
, (1.8)
bu yerda eguvchi kuchlanishning ruxsat etilgan qiymati 45 markali po’lat uchun MPa deb olinadi.