Muftalar. Sharnirlli richagli muftalarni hisoblash. Reja

Kulachokli muftalar
Bu muftalar ko`ndalang sirtida ilashish uchun mo’ljallangan tishlari (kulachoklari) bo`lgan ikkita yarim muftadan iborat (11-shakl).
Ish jarayonida yarim muftalardan birining tishlari ikkin­chisidagi tishlar orasiga kiradi. Yarim muftalardan biri valga ma`lum tig’izlik bilan o`tkaziladi va shponka vositasida mahkamlab qo`yiladi, ikkinchisi esa val o`qi bo`ylab bemalol surila oladigan qilib, yo`naltiruvchi shponka vositasida o`rnatiladi. Bu hol ikkala yarim muftani bir-biriga istalgan vaqtda ulash yoki bir-biridan istalgan vaqtda ajratish imkonini beradi. Buning uchun qo`zg’aluvchan qilib o`rnatilgan yarim mufta maxsus qurilma, vositasida val bo`ylab chapga yoki o`ngga siljitiladi. Yarim muftalardagi tishlarning (kulachoklarning) shakli har xil bo`lishi mumkin. Ulardan ko`proq ishlatiladiganlari 11- shaklda tasvirlangan. Etakchi val goh bir tomonga, goh ikkinchi tomonga aylanadigan bo`lsa, trapesiya shakldagi tishlar ishlatilgani ma`qul. Agar yetakchi valning aylanishi doimo bir tomonga bo`lsa, tishlarning shakli nosimmetrik profilli bo`lgani yaxshi (11- shakl, b). Umuman shuni nazarda tutish kerakki, harakat vaqtida kulachokli muftanni ulash tishlarning sinish xavfini tug’diradi. Shuning uchun muftani val sekin aylanayot­ganda yoki butunlay to’xtatilganda ulash tavsiya etiladi. Kulachokli muftalarning ishlash muddati, asosan, tishlarning yeyilish darajasiga esa

11 – shakl. Kulachokli mufta ularning sirtlarida hosil bo`ladigan ezuvchi kuchlanish qiyma­tiga bog’liq ezuvchi _ kuchlanishning taqribiy qiymati quyidagicha aniqlanadi:
[σ<sub>ez</sub>]=4KM<sub>b</sub>/zbh(D-D<sub>1</sub>) ≤[σ<sub>ez</sub>] (11)
bu yerda z –yarim muftadagi tishlar soni. Bundan tashqari, kulachoklarning eguvchi kuchlanish bo`yicha mustahkamligi ham tekshirib ko`riladi:
σ<sub>eg</sub>-Pb/2W<sub>eg</sub>=KM<sub>eg</sub>b/z(D+D<sub>1</sub>)W<sub>eg</sub> ≤[σ<sub>eg</sub>] (12)
bu yerda b - kulachokning balandligi;
W<sub>eg</sub>=hδ<sup>2</sup>/6 –kulachok kesimining qarshilik momenti.
Kulachoklar ish sirtining yeyilishga chidamliligini oshirish uchun ular sementitlanadi; bunday muftalarni 15X, 20X markali po`latlardan tayyorlash tavsiya etiladi. Shunday qilinganda, tinch tur­ganda ulanadigan muftalar uchun
[σ_ez] = 900÷1200 kG/sm²,
sekin aylanayotganda ulanadigan muftalar uchun esa
[σ_ez]=500÷700 kG/sm².
bo`ladi.
Boshqariladigan ulovchi muftalardan yana bir tishli muftalardir. Bu muftalar ham ikkita yarim muftadan iborat bo`lib, ulardan biri ichki tishli, g’ildirakka o`xshash bo`ladi (172-shakl).
13-shakl. Sinxronizatorning tuzilishi Muftani ulash yoki aj­ratish uchun yarim muftalar­dan biri val o`qi bo`ylab suriladi.

14-shakl. Boshqariladigan tishli muftaning tizilishi