Муаммоли маруза матни молия фанидан

Иқтисодий Ҳамкорлик Ташкилоти.
Ўзбекистон 1992 йил Иқтисодий Ҳамкорлик Ташкилоти (ИХТ) аъзоси бўлди.
ИХТ Афғонистон давлати, Озарбайжон, Эрон, Қозоғистон, Қирғизистон, Покистон, Тожикистон, Туркия, Туркманистон ва Ўзбекистон Республикаларини бирлаштирди.
Иқтисодий ҳамкорлик Ташкилоти эътибор марказида - транспорт, алоқа, савдо, инвестиция, ва энергетика сингари устивор соҳаларни ривожлантириш масалалари туради.
Бу соҳалардаги ҳамкорлик ИХТ аъзоси бўлган мамлакатлар ўртасидаги минтақавий иқтисодий ҳамкорлик жараёнларини тезлаштириш имконини беради.
Марказий Осиё ягона иқтисодий макони.
1994 йилда Ўзбекистон ва Қирғизистон ягона иқтисодий майдон вужудга келтириш ҳақида шартнома туздилар. Бу шартноманинг аҳамияти нихоятда катта. У интеграция жараёнларини музокаралар сохасида амалий харакатлар йўлига ўтказишни бошлади, аниқ интеграция режаларини босқичма-босқич амалга ошириш, биргаликда бозор инфратузилмасини вужудга келтириш ва қабул қилинган қарорлар ижросини таъсирчан назорат қилиш мақсадида хўжалик -хуқуқий ва ташкилий тусдаги омилларни ишлаб чиқаришга киритишни имконини беради.
Марказий Осиё иқтисодий макони вужудга келтириш тўғрисида имзо чеккан давлатлар кўплаб мақсадларипи амалга ошириш учун ва иқтисодий-сиёсий, мудофаа ва инсонпарварлик жихатларида куч-ғайратларини мувофиклаштнриш учун тузилгаи Давлатлараро кенгаш Бош вазирлар кенгашини, Ташқи ишлар вазирлиги кенгашини, Мудофаа вазирлари кенгашини ўз ичига олади. Уларнинг ички органи сифатида доимий ишлаб борувчи ижроия кўмитаси тузилган.
Шартномада имзоланган , кейинроқ божхона тартиботи ихчамлаштирилади, бу эса Қозоғнотон, Қирғизистон ва Ўзбекистон Республикаларинииг фукороларининг юкларини божхона кўригидан ўтказиш бекор қилиш имконини беради.
З. Корхоналар ташқи иқтисодий фаолнятини давлат томонидан тартибга солиш усуллари.
Ташқ иқтисодий фаолиятини давлатларнинг савдо, иқтисодиёт, техника, маданият, сайёхлик соҳаларида бошқа давлатлар билан ҳамкорликни ривожлантиришдан иборат. Бундай ҳамкорликнинг асосий хуқуқий шакли ҳалқаро шартномалар, хусусан мазкур соҳаларда давлатлар ўзаро ҳамкорлиганинг энг муҳим тамойиллари ва йўналишини белгиловчи кўп томонлама шартномалардир. МДХ қатнашчиси бўлган давлатларининг ташқи иқтисодий фаолият сохасидаги ҳамкорлиги тўғрисида 1992 йил 15 майда имзоланган битим бунга мисол бўла олади.
Давлат энг қулай тартибдан ташқари бошқача имтиёзли тартиб ўрнатиш мумкин. Ўзбекистон ўз ташқи иқтисодий стратегиясини амалга учун ана шу шаклдан унумли фойдаланмокда. Дунёдаги энг катта мамлакатлар билан товарлар ва хизматлар экспортини енгиллаштирувчи, эл инвествоияларни жалб қилишга ёрдам берувчи шартномалар имзоланди. Мисол-учун:
1992 ййл окгябрида Америка чет элларга хусусий инвестиция
берувчи коорпорацияси (ОПИК) билан инвестицияларга кўмаклашиш хақида битим имзоланди, бу битим Америка компанияларини Ўзбекистон сармоя сарфларида нотижорат таввакалчилиги бўйича кафолатлар билан таъминланиши керак.
1993 йил ноябрида Ўзбекистон Республикаси билан АҚШ
ўртасидаги савдо муносабатлари ҳақида имзоланган хукуматлараро Битим Томонларнинг бир-бирига энг қулай шароит яратишларини кузда тўтади.
1994 йилда Вашингтонда Ўзбекистон Республикасининг хукумат
делегацияси сармояларни рағбатлантириш ва ўзаро ҳимоя қилиш
гуғрисида битим имзоланди.1995 йил 20 июнда Вашингтонда Ўзбекистон
ва АҚШ хукуматлараро хужжат - хар иккала давлат худудида
фуқороларнинг эркин харакат қилишлари тўғрисида меморандум
имзоланди.
Республикадаги иккита катта лойихани: Зарафшонда "НЬЮМОНТ МАЙНИНГ" компанияси томонидан таркибида олтин бўлган маъдан конини ишлаш ва Тошкентда "ИНТЕРНЕЙШНЛ ТЕЛСЕТ" компанияси, "Камалак Тв" қўшма корхонаси билан биргаликда кабелли телевидение шохобчаларини тузиш ва бошқариш лойиҳаларини суғурта қилувчи чет эллардаги хусусий инвестицияларни ҳимоя килиш корпорацияси (ОПИК) Ўзбекистонда Америка компаниялари фаолиятини қўллаб-қувватлашда фаол мадад кўрсатмоқда.
Америка компаиялари томонидан таклифларнинг асосий қисми маъдан ресурслари, ёқилғи қазиб чиқариш йирик лойиҳаларга банк кредитлари бериш, республикага турли ускуналар етказиб бериш.
Ўзбекпстон Республикаси хукумати иштирокида тузилган икки томонлама комиссиялар ва кўмиталар.
Республика хукумати ана шундай муассасалардан бир канчаси билан.
Европа мамлакатлари билан: Германия, Швецария, Буюк Британия, Финляндия, Франция, Польша мамлакатлари билан савдо-иқтисодий ҳамкорлик бўйича идоралараро кенгаш.
Бундан ташқари Корея, Хитой, Япония, Миср, Эрон, Хиндистон, Покистон мамлакатлари билан савдо, илмий тохникавий ҳамкорлик тўғрисида хукуматлараро комиссиялари тузилган.
АҚШ билан Ўзбекистон савдо палатаси тузилган. Яна бир мамлакат бу Корея республикаси бўлиб, мамлакатимимз ва Корея ўртасида 16 та давлатлараро ва хукуматлараро хужжатлар имзоланди. Ташқи иқтисодий фаолият миллий банки Ўзбекитон Республикаси учун Корея республикасининг энг йирик банклари: "Корея Эксчейндж Банк", ИКХА- Жаҳон банки хузурида 1988 йилдагина тузилган энг янги тузилмадир. Унинг асосий вазифаси-нотижорат таваккалчиликдан келиб чиқиш мумкин бўлган зарарларда инвесторларга бериладиган кафолат ҳисобига, шунингдек, сармоя оқимини йўналтирувчи ва рағбатлантирувчи қулай инвестиция мухитини ва ахборот базасини яратишда кўмаклашувчи аъзо мамлакатлардга маслахат хизмати кўрсатиш йўли билап ривожланаётган мамлакатлар иқтисодиётини мустахкамлаш мақсадида инвестициялар окимига ердам беришдир.
Ўзбекистон ташқи иқтисодий стратегиясини амалга оширишда Европа таъмирлаш ва тараккиёт банки (ЕТТБ) муҳим роль уйнайди. Унинг асосий вазифаларидан бозор иқтисодиётига ўтмоқчи мойил давдатларга, хусусий тадбиркорликни ривожлантиришда, бундан ташқари, монополияни ва марказлаштиришни бартараф этишда яқиндан ёрдам беради.
ЕТТБ нинг Ўзбекистондаги фаолияти: Хозирги вақтда Ўзбекистонда амалга оширилаётган умумий қиймати 536 млн. АҚШ долларига тенг 9 та лойихада ЕТТБ иштирокининг улуши 253,1 млн. АҚШ долларини ташкил қилади. Яна 1116,5 млн. АҚШ доллари сарфланадиган 10 та лойиха кўриб чиқилмокда.
ЕТТБ кредитлари асосида қуйидаги мамлакатлардап инвестициялар жалб қилинган холда ишлаб чиқариш фаолияти билан шуғулланувчи дастлабки қўшма корхоналар тузилган:
АҚШ-"Ньюмонт майшшг " (олтин казнб олиш) Гсрмания-"Саламандер" (попафзал ишлаб чиқарнш ) Германия-"Сенаско" (кшплок хўжалик ускуналарн ишлаб чиқариш )

• 
  Ягюния-" Марубеип" (niiJi/ia чиқимларипи KaiiTa ишлаш)
  Кап;.1да-"Варт;ғ Имдпстри^ Корпорейшн" (чорвачилик учуп озука)
  
• 
  Голландия-"АБИ-АМРО- Ўзбекистон Миллпй банки"
  Малайзи^! -"Узбсклизинг Иптернсшпл" (қўшма лизинг
  компаицяси)
  

1995 йилда ЕТТБ савдога ердам дастурн доирасида Ташқи иқтпсодий Миллий банк билан мамлакатимиз банкларшпшг махсус танланган .гурухи учун таъсис этилгаи 39 млн. ЭКЮ микдорида узининг дастлабки битимини имзолади.
Ҳалқаро тажириба шуни курсатдики, молия билан таъминлашнинг лизинг шакллари тузилиши хусусий сохага жуда катта фойда келтириб, макбўл шартлар асосида ускуналар ва хизматлар харид қилиш имконини беради. ЕТТБ Ўзбекистондаги дастлабки лизинг компанияси "Узбек лизинг Интернсйшнл АЖ" тизимида иштирок этди. ЕТТБ дастлабки сарфланган сармояси комания акционерлик сармоясини 15% ни ташкил қилади, бу компаниянииг муассислари Ҳалқаро Молия корпорациясн, Малайзия МАТ банки, Узбекистоп ташқи иқтисодий фаолият Миллий банкиднр.
ИКХА- Жаҳон банки хузурида 1988 йилдагина тузилган энг янги тузилмадир. Унинг асосий вазифаси-нотижорат таваккалчиликдан келиб чиқиш мумкин бўлган зарарларда инвесторларга бериладиган кафолат ҳисобига, шунингдек, сармоя окимини йўналтирувчи ва рағбатлантирувчи кулай инвестиция мухитини ва ахборот базасини яратишда кумаклашувчи аъзо мамлакатлардга маслахат хизмати кўрсатиш йўли билан ривожланаетган мамлакатлар иқтисодиетини мустахкамлаш мақсадида инвестициялар окимига ердам беришдир.
Ўзбекистон ташқи иқтисодий стратегиясини амалга оширишда Европа таъмирлаш ва тараккиет банки (ЕТТБ) муҳим роль уйнайди. Унинг асосий вазифаларидан бозор иқтисодиетига утмокчи мойил давлатларга, хусусий тадбиркорликни ривожлантиришда, бундан ташқари, монополияни ва марказлаштиришни бартараф этишда яқиндан ердам беради.
ЕТТБ нинг Ўзбекистондаги фаолияти: Хозирги вақтда Ўзбекистонда амалга оширилаетган умумий қиймати 536 млн. АҚШ долларига тенг 9 та лойихада ЕТТБ иштирокининг улуши 253,1 млн. АҚШ долларини ташкил қилади. Яна 1116,5 млн. АҚШ доллари сарфланадиган 10 та лойиха куриб чиқилмокда.
ЕТТБ кредитлари асосида қуйидаги мамлакатлардан инвестициялар жалб қилинган ходда ишлаб чиқариш фаолияти биланшугулланувчи дастлабки кўшма корхоналар тузилган:

• 
  АҚШ-"Ньюмопт майиинг " (олтин казиб олиш)
  
• 
  Гсрмания-"Саламандер" (пойафзал ишлаб чнқарнш )
  
• 
  Германия-"Сенаско" (кншлок хўжалик ускуналари ишлаб
  чиқариш )
  
• 
  Япония-" Марубени" (плл.ча чиқимларипи калта ишлаш)
  
• 
  К;шада-"Варта Ипдастриз Корпорсйшн" (чорвачилпк учун озука)
  
• 
  Голландия-"АБН-АМРО- Ўзбекистон Мнлллй банки"
  
• 
  Малайзий -"Узбсклизилг ' Млтсрнсшлл" (қўшма лизинг
  компанияси)
  

1995 йилда ЕТТБ савдога ердам дастури доирасида Ташқи иқтисодий Миллий банк билан мамлакатимиз банкларининг махсус талланган.гурухи учун таъсис этилган 39 млн. ЭКЮ микдорида узининг дастлабки битимини имзолади.
Ҳалқаро тажириба шуни курсатдики, молия билан таъминлашнинг лизинг шакллари тузилиши хусусий сохага жуда катта фойда келтириб, макбўл шартлар асосида ускуналар ва хизматлар харид қилиш имконини беради. ЕТТБ Ўзбекистондаги дастлабки лизинг компанияси "Узбек лизинг Интернейшнл АЖ" тизимида иштирок этди. ЕТТБ дастлабки сарфланган сармояси комания акционерлик сармоясини 15% ни ташкил қилади, бу компаниянинг муассислари Ҳалқаро Молия корпорацияси, Малайзия МАТ банки, Ўзбекистон ташқи иқтисодий фаолият Миллий банкидир.
Булардан адЯрт Республикамиз мустақил бўлгач, "Осиё
I Ривожланиш Банкр" а*эоси бўлди. Бу банк Осиё ва Тинч океан минтақаларқда икгясодий ва ижтимоий тараққиётга кумаклашиш ^Мақсадида тузилган.
ОРБ кичиқ ва камрок ривожланган мамлакатларнинг муоммоларига алохида эътнборни каратиб, минтақашшг уйгун иқтисодий усишига ёрдам берувчи минтақавий, кичиқ, минтақавий ва миллий лойиҳалар ва дастурларни устивор куяди.
Ўзбекистоннинг Жаҳон савдо ташкилоти (ЖСТ- ГАТТ) билан ҳамкорлиги рвожланмокда. Бу ташкилот 1947 йилдан ишлаб келаёгган тарифлар ва савдо ҳақидаги Бош битим базасида тузилган.ГАТТ га ҳалқаро савдонинг куп асрлик тарихида вужудга келган 3-та коида асос қилиб олинган:

1. 
   ГАТТ қатнашчиси бўлгаи барча мамлактлар бир-бирларига
   нисбатан экспорт ва импортии тартибга солишда бир хил
   тадбирларии куради, бир ски бнр нсча мамлакатнинг бошқаларга
   нисбатан камситилишига йўл куймайди.
   
2. 
   Барча мамлакатлар узларининг нисбий устунликларидан туларок
   фойдаланиш учун йўл очиш ва ҳалқаро оқилона мехнат
   таксимотига эришиш мақсадида божхопа божларими
   камантиришга интилади.
   
3. 
   ГАТТ катнашчнси бўлган мамлакатлар уз бозорларини ҳимоя
   кнлишшшг энг кулам шаклндан- импорт ккоталаридан воз
   кечадилар.
   

Хозпр бу бнтимга 100 даи ортнк мамлакат имзо чсмскан АҚШ да божхопа божларпшшг камаптприлганлнгн унппг самарадор эканлиги ҳақпда мулохаза юрнтнш имконинп бсради.
Шупдай килпб, ҳзирги кунда мустакпл рсспубликамизнинг дуиспинг йирик молия ташкилотларн, ҳалқаро фопдлари билан алоқас» Kғ'Maiin6 бормокда. Бу эса уз иавбашда Узбекнстоп учун жахоп бозорига чнқпш, жаҳон стандартларнга moi^- товарларпи ншлаб чиқарнш. Республикада иқтисодий, ижтамоий фаровонлик янада рнвожланиб, рсспубликамиз катта ютукларга эришмокда.