Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

3
 ning suvli eritmasida (b) 
olingan gel-xromatogrammalari

---

238 
gel-xromatografiyada polielektrolit oʻkish effektiga xos boʻlgan xodisadir va buni 
quyidagicha izoxlash mumkin: xromatogrammani pastki old qismiga mos keluvchi 
molekulalar konsentratsiyasi kichik boʻlgani uchun ularning boʻlchamlari PAA 
makromolekulasi zanjirida joylashgan karboksil guruhlar anionlarining ichki 
molekular elektrostatik itarishish kuchlari ta’sirida kattalashadi va natijada ular 
kolonka oʻylab yanada tezroq xarakat qiladilar. 
Shu sababli ularni elyusiya vaqti kamayadi. Bu xodisa elyuent sifatida nitrat 
natriyning 0,1 mol/l konsentratsiyali suvdagi eritmasi ishlatilganda bartaraf etildi (1b-
rasm). Rasmdan koʻrinib turibdiki, xromatogramma simmetrik koʻrinishga keldi va 
uning choʻqqisiga mos keluvchi elyusiya vaqti ham ortganini koʻrishimiz mumkin. 
Nitrat natriyning dissotsiatsiyasi natijasida hosil boʻlgan eritmadagi natriy kationlari 
PAA zanjiridagi karbanionlar tomonidan hosil qilingan ichkimolekular Kulon 
kuchlarini toʻsishi tufayli molekulalar boʻlchamlari kamayadi va natijada polimer 
neytral holatga keladi. 
Bajarilgan tajribalardan shuni xulosa qilish mumkinki, gidrolizlangan PAA 
suvda polielektrolit xossasiga ega va suvning nitrat natriyli eritmasida u elektrostatik 
neytral holatga keldi. Uni molekular massasini GX da universal kalibrlash usulidan 
foydalanib aniqlandi va uni qiymati M= 950 kDa ga teng boʻldi. Universal kalibrlash 
bogʻlanish grafigini tuzish uchun quyidagi Mark-Kun-Xauvink doimiylari PAA 
uchun K=1,79 x 10
-4
, dl/g a=0,69 ishlatildi. 
Adabiyotlar 
1. A.S.Boymirzaev, Sh.Shomurotov, A.S.Turaev. Secondary effects in aqueous size-exclusion 
chromatography of polysaccharides // Ximiya rastitelnogo sыrya, 2013, №2, S.51 -55. 
2. A.S. Boymirzaev, A. Pranovich, S.Willför S. Evaluation of charged molecules content of 
plant polysaccharides by aqueous size exclusion chromatography // Sorbsionnыe i xromatografi-
cheskie protsessы. 2017. T. 17. № 4, S. 689-694. 
3. https://ru.wikipedia.org.