Муаммолари республика илмий-амалий конференцияси материаллари

Рис.1. Изотерма сорбции HNO
3
 Рис.2. Изотерма сорбции на анионитах с различной 
электролитов в Cl
-
 форме степенью сшивки анионита АРА-4 

---

154 
Полученные результаты показывают, что количество растворенного 
вещества, сорбированного полимером, зависит как от природы полярной 
группы, так и от природы растворенного вещества и его концентрации. На 
селективность сорбента оказывает влияние не только природа фиксированного 
иона, но и природа противоиона полярной группы. 
 
KROTONILIDENIMIN-O-BENZOYNOY KISLOTANING RUXLI 
KOMPLEKS TUZI YORDAMIDA BARQARORLASHTIRIGAN 
POLIVINILXLORIDNING TERMIK TAHLILI 
1
Nazarov N.I., 
2
Beknazarov H.S. 
1
Buxoro davlat universiteti
2
Toshkent kimyo-texnologiya ilmiy tadqiqot instituti 
 
Polivinilxlorid (PVX) koʻplab kompozit materiallarning asosi boʻlib, 
termoplastik polimerlar orasida ishlab chiqarish boʻyicha yetakchi oʻrinlardan birini 
egallaydi. Hozirgi vaqtda PVX dan ishlab chiqariladigan polimerlar qurilish 
materiallari bozorining 69 foizini tashkil etadi. PVX asosida olingan polimer 
mahsulotlar qurilish, qadoqlash, tashqi qoplamalar, derazalar, mebel jihozlari, kiyim-
kechak, poyabzal va boshqa turli sohalarda foydalanish uchun tobora koʻproq ishlab 
chiqarilmoqda. PVX kimyoviy moddalar va erituvchilarga nisbatan barqaror, lekin 
quyosh nuri va issiqlik ta`siriga chidamli emas. Bundan koʻrinadiki PVX asosida 
olingan polimerlarning turli agressiv holatlarga barqarorligini oshirib, ularning 
yaroqlik muddatini oshiradigan stabilizatorlar ishlab chiqarish barcha mamlakatlarda 
muhim yoʻnalish boʻlib hisoblanadi. Polivinilxloridni uzoq sinovlar va tadqiqotlar 
natijasida inson salomatli uchun xavfsizligi aniqlangan [1]. 
Navoiyazot AJ tomonidan ishlab chiqarilgan savdo markasi SG-5 boʻlgan PVX 
olindi. Organik erituvchilar sifatida etanol, dimetilformamid (DMFA) va toluoldan 
foydalanildi. Barcha erituvchilar “chda” sinfli spektroskopik toza yoki taklif qilingan 
usullar bilan tozalangan erituvchilar hisoblanadi. 
Zn-KBK ning sintezi
. Rux tuzining etanoldagi issiq eritmasi (10 ml) sekinlik 
bilan 10 ml ligand eritmasiga 1:2 molyar nisbatda qoʻshiladi va aralashtirib turgan 
holda eritma suv hammomida 2 soat davomida aralashtiriladi, natijada metall 
kompleksi choʻkmaga tushadi. Hosil bo`lgan cho`kma vakuumli nasos yordamida 
ajratiladi so`ngra olingan kompleks vakuumli eksikatorda suvsiz kalsiy xlorid ustida 
saqlab quritiladi. Hosil bo`lgan kompleks birikma qattiq holatda havoda barqaror 
boʻlib, DMFA va DMSO da eriydi. Olingan Zn-KBK va polivinilxlorid DMFA da 
eritildi soʻngra aralashtirilib xona haroratida quritildi [2].
 
Zn-KBK bilan stabilizatsiyalangan PVX namunasining termik barqarorligi 
SHIMADZU firmasining DTG-60 turdagi termogravimetrik analizatorida (TGA) 
baholandi. Oʻrtacha massasi 6 mg ga teng boʻlgan namuna 50°C dan 800°C gacha 
argon atmosferasida qizdirildi (qizdirish tezligi 10°C/min, argon oqimining tezligi 80 
ml/min). Differensial termogravimetrik analizatorida (DTA) tahlili SHIMADZU 
firmasining DTG-60 turdagi modelida bajarildi. Oʻrtacha massasi 6 mg ga teng 

---

155 
boʻlgan namuna 50°C dan 800°C gacha argon atmosferasida qizdirildi (qizdirish 
tezligi 10°C/min, argon oqimining tezligi 80 ml/min). 
Zn-KBK bilan stabilizatsiyalangan polivinilxloridning derivatogrammasi 1-
rasmda keltirilgan boʻlib, u 2 ta egri chiziqdan iborat. Termogravimetrik analiz egri 
chizigʻi (TGA) (1-egri chiziq) tahlili shuni koʻrsatadiki, TGA egri chizigʻi asosan 3 ta 
intensiv parchalanadigan temperatura oraligʻida amalga oshadi. 1-parchalanish 
oralig`i 20,29-233,34°C temperaturada sodir bo`ldi bunda massa o`zgarishi 0,263mg 
5,307%, 2-parchalanish oralig`i 233,34-354,68°C temperaturada sodir bo`ldi, bunda 
massa o`zgarishi 2,721mg 54,903%, 
3-parchalanish oralig`i 354,68 -719,63°C temperaturada sodir bo`ldi, bunda 
massa o`zgarishi 1,288mg 25,989%.