Муҳаммад ал-хоразмий номидаги тошкент ахборот

1.3. IMS тармоғининг архитектураси

IMS тизимости платформаси (IMS-IP Мultimedia Subsystem) стандарт платформа сифатида ривожланиб келмоқда ва ушбу ривожланиш давомида фойдаланувчиларга кенг қамровли хизмат кўрсатишни амалга оширмоқда. Гарчи бу тизимдаги барча мавжуд муаммоларни ҳал қилмаса ҳам, IMS келгуси йилларда муҳим рол ўйнаши кутилмоқда.

IMS тизимости платформаси янги тармоқ архитектурасини тавсифлайди, унинг асосий элементи барча кириш технологияларини қўллаб-қувватлайдиган ҳамда кўп сонли ахборот ва алоқа хизматларини амалга оширишни таьминлайдиган пакетли транспорт тармоғи ҳисобланади. IMS тизимости платформаси Европа Телекоммуникация Стандартлаштириш Институти (ETSI) ва стандартлаштириш бўйича бир қатор миллий ташкилотларни ўзида бирлаштирган Учинчи Авлод Ҳамкорлик Лойиҳаси (3GPP-Ghird Generation Partnership project) томонидан ишлаб чиқилган.
IP Multimedia Subsysterm концепцияси пакет транспорт тармоғи асосидаги янги тармоқ архитектураси бўлиб, тармоқга уланувчи ҳамма технологияларни қўллаб-қувватловчи ва катта сонли инфокоммуникация хизматларини кўрсатади [10]. Бу контсептсияни халқаро ҳамкорликда ишлаган 3GPP, ETSI ва бошқа бир қанча миллий стандартлаштириш ташкилотларни бирлаштирган.
IMS ни ҳосил бўлишида интеллектуал платформалар ва Softswitch технологияларининг ривожланиш тарихи сабаб бўлди.
IMS контсепсиясининг яратилиши UМТS – мобил тармоқларни учинчи авлодининг ривожланиши, яъни Softswitch асосидаги технологияга SIP протоколи асосидаги мултимедиали сеансларни бошқариш қўшилгани сабаб бўлди. Кейин бу контсептсия ҳар хил тармоқларда қўлланиладиган кириш тармоқларида қўлланишни бошлади [24].
Softswitch ва IMS кўп жиҳатдан бир-бирига ўхшайди, у ҳам бу ҳам сатҳларга (плоскостларга) бўлинади, хизматларни кўрсатиш IP-тармоқ асосида ҳал этилади, чақирувларни бошқариш ва коммутация қилиш алоҳида бажарилади.
IMS концепцияси келгуси авлод тармоқларини – мултимедиали алоқа тармоқларининг тузилишини аниқлаш ва IP асосидаги мобил ва стационар тармоқларни конвергенция қилишнинг асоси сифатида қўлланилади.
IMS тизим ости платформасининг архитектураси учта даражадан (сатҳдан) иборат:

• 
  User plane – транспорт сатҳи;
  
• 
  Cоntrol plane – бошқарув сатҳи;
  
• 
  Аpplication plane – иловалар сатҳи.
  

3GPP тармоқ ускуналарини кўрсатмайди, лекин тармоқ элементлари бажарадиган функтсиялар. Шундай қилиб, UMS архитектураси стандарт протоколлар ёрдамида ўзаро таъсир қиладиган мантиқий функциялар тўпламидир [11].
Ишлаб чиқувчилар бир нечта функцияларни битта физик объектда бирлаштиришга ёки аксинча, битта функцияни тақсимланган шаклда амалга оширишга ҳақлидирлар, лекин бундан ҳам кўп ҳолларда физик архитектура функционал архитектура билан уйғунлашади ва ҳар бир функцияни алоҳида элементда амалга оширади.
Транспорт сатҳи. Транспорт сатҳи фойдаланувчиларни IMS тармоғига улаш (бошқариш пастки қисми) ва фойдаланувчи маълумотларини ташиш (узатиш функциялари) учун жавобгардир. Транспорт сатхининг функционал элементлари қуйидагилардан иборат:
NAS (Network attachment subsystem) тармоқ уланишининг қуйи тизими 3GPP бўлмаган фойдаланувчилардан фойдаланишда фойдаланилади, у транспорт назорати пастки даражасига тегишли. NAS IP манзилларини ва фойдаланувчи жиҳозларининг бошқа конфигурацион параметрларини динамик тайинлашни, фойдаланувчи манзилига асосланиб, IP-манзилни тайинлаш процедураси, фойдаланувчи авторизацияси ва тармоққа уланиш конфигурациясини таъминлайди;

1.3-расм. IMS архитектураси

• 
  RАСS (Resourse And Admission Control Subsystem) га кириш ва ресурсларни бошқариш қуйи тизими 3GPP-га эга бўлмаган фойдаланувчилар учун фойдаланилади, у транспорт сатҳини бошқариш сублайерига тегишли. RАСS киришни бошқариш, ресурсларни брон қилиш, чегара шлюзи томонидан тақдим этиладиган хизматларга киришни таъминлайди, шлюзларни бошқариш ва тармоқ манзили таржимасини ўз ичига олади;
  
• 
  IP-Multimedia Gateway (IP-MGW) TDM контактларнинг занжири орқали фойдаланувчи маълумотларини IP тармоқ пакетларига ўзгартиради ва аксинча шлюз портлари ўртасида фойдаланувчи маълумотларини алмаштиради;
  
• 
  ТrGW (Тransmisson Gateway) интерфейси шлюзи ва чегараларни турли хил IP версиялари ва операторларининг IP тармоқлари ўртасидаги ўзаро таъсир учун жавобгардир. Фойдаланувчи маълумотларини узатиш даражасида ТrGW шлюзлари тармоқлари;
  
• 
  Медиа-ресурс бошқарувчиси назорати остида мултимедия сеансларини қўллаб-қувватлаш учун кенг функцияларни, шу жумладан манба конфигуратсиясини, турли хил медиа оқимларини бир нечта манбалардан аралаштириш, мултимедиа рекламаларини яратиш, мултимедиа оқимларини қайта ишлаш (транскодлаш), конферентсияни ташкил этишда оммавий ахборот воситаларига кириш ҳуқуқини бошқариш.
  

Бошқарув сатҳи. Бошқарув сатҳи – бу алоқа сеансларини бошқариш ва фойдаланувчиларни IMS тармоғида рўйхатдан ўтказиш учун барча ҳаракатларни бажарадиган IMS фунлциялари тўплами.

1.4-расм. IMS тизим ости платформасининг сатхлари

Турли мултимедиа хизматларига (овоз, матн, видео,....) асосланган иловаларни бирлаштириш орқали ягона иловаларни ишлаб чиқиш, Push to talk, мултимедиа конференция каби янги хизматларни яратилишига сабаб бўлади. Бундай иловалар фойдаланувчилар учун ҳам самарали ҳам кўпгина қулайликларни яратади.

Юқоридаги 1.4-расмда IMS тизим ости платформасининг сатхлари лудешкши ўтилган. Хар бир сатхга алоҳида тўхталиб хам ўтдик Бу IMS тармоғи пакетлар коммутацияланадиган доменларда мултимедиа сеанслари назоратини ҳамда бир вақтнинг ўзида пакетлар коммутацияланадиган доменларда каналлар коммутациясига боғлиқ жараёнларни тақдим этади. IMS – мустаҳкам тармоқ технология калити ҳисобланади.
IMS архитектурасида ҳам симсиз ҳам симли тармоқлар интеграллашгандан кейин, IMS конвергент тармоқлар учун қиммат бўлмаган муҳитларга айланди. Телекоммукатсияда бу архитектура муҳим стратегик муаммолардан бири бўлди, турли регион ва давлатларда турлича ривожланмоқда. Глобал даражадаги операторларнинг ўзаро рақобатлаашишлари натижасида, телекоммуникация хизматларининг тан нархи ҳам кескин арзонлашмоқда. Тармоқларнинг бирлашиши натижасида, конвергент тушунчаси пайдо бўлди. Тармоқларнинг бирлашиб кетиши, иқтисодий нуқтаи назаридан тармоқ инфраструктура харажатларини пасайишига, хизмат кўрсатиш қулайлигига ҳамда бошқа қўшимча имкониятларни яратади. Турли тармоқ хизматларининг бирлашиш эса, фойдаланувчиларга қўшимча янги хизматларни таклиф этади ва шу билан бирга бу конвергент тармоқларида қурилмалар ҳам бирлашиб фойдаланувчиларга мослашувчанликни яратади масалан биргина мобил телефони орқали кўплаб мултимедиа хизматларига ега бўлиш мумкин.
IMSда мавжуд қурилма (USIM модул)даги маълумотдан фойдаланиш орқали IMS тармоқларига автоматик равишда рўйҳатдан ўтиш мумкин. Рўйҳатдан ўтиш мобайнида, қурилма ва тармоқ аудентификатсияланади ҳамда қурилма тармоқдан фойдаланувчи идентификациясига ега бўлади. Рўйҳатдан ўтиш жараёнидан кейин, фойдаланувчи барча мавжуд хизматларга эга бўлади. Қуйидаги 1.5-расмда пакетлар коммутацияланадиган тармоқларда IMS тизимининг аҳамияти келтирилган.

1.5-расм. Пакетлар коммутатсияланадиган тармоқларда
IMS тизимининг аҳамияти

1.5-расмда кўрсатилганидек, барча талаб қилинган алоқалар IMS тармоқлари IP боғланишлари орқали амалга оширилган. IMS тармоқлари енг яхши ва энг қулай алоқа муҳитларини ҳамда сеанс давомийлигини талаб қилинганда ўзгариштиришнитанлаш имкониятини таклиф этади. Шунт айтиб ўтиш лозимки ушбу тармоқ хозирги кунда асосий хизмат кўрсатиб турган тармоқ ҳисобланади.