Муҳаммад ал-хоразмий номидаги тошкент ахборот

2.2. Мультисервисли алоқа тармоқларининг хизматларини
тадқиқ қилиш

Ҳозирги кунда телекоммуникация тармоқларига талаб ошиб бормоқда. Бу эса ўз навбатида тармоқга қўйиладиган талабларни сезиларли даражада оширди. Мултисервисли алоқа тармоқларда кўрсатиладиган хизмат турларининг асосида кейинги авлод тармоқларининг концепцияси ётади. Мультисервисли алоқа тармоқларида ҳақиқий вақт трафигини қўллаб-қувватловчи хизматларга мисол сифатида қуйидагиларни келтириш мумкин: IP-телефония, юқори сифатли товуш, видеотелефония, видеоконференс алоқа, масофадан туриб тиббий хизмат кўрсатиш (диагностика, мониторинг, маслаҳат), видеомониторинг, кенг эшиттиришли видео, рақамли телевидения, радио ва телевизион дастурларни олиб кўрсатиш.

IP-телефония. Мазкур хизмат тармоқнинг икки абоненти ўртасидаги товуш трафигини (нутқни) узатади, унда тармоқ трафиги сифатида IP протокол (Интернет Протоcол)дан фойдаланилади. “IP-телефония” хизматини ташкил этиш учун маҳаллий, корпоратив, глобал тармоқлар, ҳатто Интернет тармоғидан фойдаланиш мумкин. Умумий фойдаланишда қўлланиладиган махсус шлюзлар ёрдамида телефон тармоқлари абонентлари ва маълумотлар узатиш тармоқлари абонентлари ўртасида IP-телефония алоқаси таъминланади.
Юқори сифатли товуш. Юқори сифатли товуш деганда шундай хизмат тушуниладики, бу хизмат юқори сифатли товушни, масалан, мусиқа, концертлардаги чиқишларни ва эшиттиришни узатишни амалга оширади.
Видеотелефония. Мазкур хизмат икки абонент ўртасида инсонлар нутқини унча юқори бўлмаган сифатдаги унинг тасвири билан бирга узатишни амалга оширади. Бу хизмат мижозлари тегишли коммутатсия қурилмаси орқали ҳақиқий вақт режимида бир-бирларини эшитишлари ва кўришлари мумкин.
Видеоконференс алоқа. Мазкур хизмат абонентлар гуруҳи ўртасида товушли ва видеотрафикни узатишни амалга оширади, бунда товуш ва видео сигналлар бир-бирига боғлиқ бўлмаган ҳолда (турли транспорт бирикмалари бўйича) тармоқ орқали узатилади, уларнинг қабул қилишдаги синхронланиши транспорт даражасидаги тегишли протокол билан таъминланади.
Масофадан тиббий хизмат кўрсатиш. Мазкур хизмат беморларни масофадан тиббий текшириш, ташхис қўйиш ва маслаҳат беришни таъминлайди. Мазкур хизмат трафиги ҳақиқий вақт миқёсида узатилган товуш ва видео маълумотларни, текширув натижаларини ва бошқаларни ўз ичига олади.
Видеомониторинг. Мазкур хизмат хоналарнинг видеокузатувини амалга оширади, турли вазифаларни бажарувчи ҳудудларни қўриқлаш, турли хил ноанъанавий вазиятлар тўғрисида тезкор хабардор қилиш, одамлар тўпланадиган жойларни доимий мониторинг (ҳақиқий вақт режимида) қилиш учун қўлланилади.
Радио ва телевизион дастурларни олиб кўрсатиш. Мазкур хизмат радио ва телевизион каналларни рақамли телекоммуникация тармоғи орқали узатиб кўрсатишни амалга оширади.
Рақамли телевидения. Мазкур хизмат унинг мижозлари талабига кўра юқори сифатли рақамли телевидения кўрсатувларини (бадиий филмлар, мусиқали видео клиплар, спорт транслятсиялари) амалга оширади.
Замонавий телекоммуникация тармоқларининг ривожланишида асосий йўналиш хизматларнинг турли хил кўринишларини, шу жумладан, мултимедиали хизматларни ҳам қўллаб-қувватлаш ҳисобланади. Мултимедиали трафикнинг турли хил кўринишларининг тармоқ ресурсларига бўлган талаблари жуда жиддий тарзда фарқ қилиши мумкин. Масалан, оддий трафик, одатда, уни фойдаланувчига етказиб бериш вақтига алоҳида чеклашлар қўйилмайди. Бундай трафикка қўйиладиган талабларнинг ҳаммаси
- бу янги минимал ўтказиш қобилиятини ажратишдир. Ҳақиқий вақтда видеоконференция ўтказиш учун трафик бошқа мисол бўлиши мумкин. У катта ўтказиш қобилиятинигина эмас, балки қабул қилувчига видеокадрларни етказиб бериш вақтини минималлаштиришни талаб этади. Бундан ташқари, агар ахборотли пакетларнинг кечикишлари ниҳоятда номунтазам хусусиятга эга бўлса, видеоконференция сеансини ўтказиш сифати қониқарли бўлмайди. Мазкур ҳолда, тармоқ ресурсларига кўпгина параметрлар бўйича қатъий талаблар қўйилади. Бу параметрлар қуйида батафсил кўриб чиқилади.
Замонавий телекоммуникация тармоқларида мултимедиали хизматларни кўрсатишда трафикни тавсифлаш, таҳлил қилиш жуда мураккаб ва қийин вазифа ҳисобланади. Бундай қийинчиликларнинг асосий белгилари қуйидагилардан иборат:

• 
  узатиш тезликларининг кенг диапазони – телефон трафигини узатишдаги каби бир неча Кбит/с дан то видеоконференцияни узатишдаги каби юзлаб Мбит/с гача;
  
• 
  узатилаётган мултимедиали ахборот оқимларининг турли хил статистик хоссалари (ҳақиқий вақт трафиги тармоқ ресурсларига қатъий талаблар қўяди);
  
• 
  тармоқ конфигуратсияларининг жуда катта хилма-хиллиги, узатиш технологиялари ва протоколларининг кўплиги (Gigabit ethernet, АТМ, MPLS ва бошқалар);
  
• 
  узатилаётган ахборотларга кўп даражали ишлов беришни, бунинг оқибатида хизмат кўрсатиш сифати ишлов беришнинг бир неча даражасига боғлиқ бўлиб қолади.
  

Ҳозирги даврда телекоммуникациялар тизими хизматларни яратиш, ишлаб чиқиш ва етказиб беришнинг асосий жараёнларида тез ва кескин ўзгаришларни бошдан кечирмоқда. Кўп йиллар давомида янги телекоммуникатсион хизматлар (дастурлар) ёпиқ ва ихтисослашган архитектуралардан фойдаланган ҳолда ишлаб чиқилган бўлиб, бу кўп йиллик меҳнатни талаб қилди ва келажакда кенг миқёсда фойдаланиладиган оммабоп хизматларнинг пайдо бўлишига олиб келди. Интернетнинг муваффақияти IP-га асосланган пакетли тармоқларни келажакдаги алоқа хизматлари учун асос қилиб яратди. Овоз, видео ва матн кўринишидаги маълумотларни узатиш ва қабул қилишни таъминлайдиган юқори сифатли хизматларни яратиш кўпайиб бормоқда. Ҳар доим ўзгариб турадиган жамият янги иловалар сонини эски умумий фойдаланувчи телефон тармоғи (УфТТ) даврида тасаввур қилиб бўлмайдиган даражага етказди.
Дастурий тизимларни яратишни ва бошқаришни талаб қилади, улар фойдаланадиган технологияларга эмас, балки ўзлари тақдим этадиган хизматларга эътибор қаратади. Бундай тизимлар одатда мавжуд хизматлардан қайта фойдаланиш орқали ўзларининг функтсионал имкониятларини яратиб, янги хизматларни тезда йиғиш орқали самарага эришадилар. Бу сизга тез ўзгариб турадиган бизнес эҳтиёжларини қондириш учун хизматларни тезда яратиш ва тарқатиш имконини беради. Бундан ташқари, иш услубининг жорий этилиши, шунингдек, Software as a Service (SaaS) бизнес моделлари бўлган бизнеснинг янги бузғунчи усулларига ҳам олиб келади.
Анъанавий телекоммуникация нуқтаи назаридан функтсионаллик каби хусусиятларни қўшимча хизматларга солиштириш мумкин. "Қўшимча хизматлар" атамаси протоколлар тўпламини ва телекоммуникация тармоғининг операторлари томонидан охирги фойдаланувчи хизматларини таклиф қилишда фойдаланадиган қўллаб-қувватланадиган архитектурани ўз ичига олган усулни тавсифлайди. Якуний фойдаланувчилар учун қўшимча хизматлар - бу стандарт тармоқ хизматларидан ташқаридаги фойдаланувчи иши.
Хизматга йўналтирилган архитектурага асосланган тизимларнинг бизнес учун долзарблиги ан'анавий дизайнга ўхшаш операция усулини, шу жумладан операция, таъминот, йиғиш ва бошқариш учун турли хил талабларни такрорлайдиган турли хил қайта ишлатиладиган хизматлар ва жараёнларни талаб қилади. Бу композитсион хизматларнинг технологияси билан таъминланади.
Қўшимча қиймат хизматлари операторларга бир-биридан фарқлаш воситаларини тақдим этади. Қўшимча хизматларнинг бой портфели уларга янги абонентларни жалб қилишда ва чанқовни камайтиришда ёрдам беради. Бундан ташқари, операторларнинг баҳолаш хизматларини ишлаб чиқиш, синовдан ўтказиш ва тарқатиш вақти одатда стандарт тармоқ хизматларига қараганда анча кам бўлади.
Телекоммуникациялар учун ушбу соҳанинг аҳамияти бир қатор технологияларнинг жадал ўсиб бориши ва уларни турли хил тугунлар, улар операторларга IMSга эскирган электрон уланиш хизматларини самарали кўчиришни бошлашга ёрдам беради ва шу билан бирга ўз тармоқларини очади.
Хизмат кўрсатиш ходимлари.
Хизматлар таркиби энг самарали ҳисобланади, агар хизматлар улардан самарали ва самарали фойдаланишга имкон берадиган кўрсатмаларга мувофиқ ишлаб чиқилган бўлса. Ушбу бўлимда Хизматга йўналтирилган архитектура дизайнининг баъзи асосий принциплари ва уларни SIP дастурларини лойиҳалашда қўллаш ва IMS хизматларининг таркиби муҳокама қилинади.