Муҳаммад ал-хоразмий номидаги тошкент ахборот технологиялари

Dasturning afzalliklari: 
✓ Jadval ma’lumotlar kiritishni osonligi va qulayligi; 
✓ Avtomatik ravishda grafik tasvirni hosil qilish imkoniyati mavjudligi; 
✓ Boshqa formatga o’tkazish imkoniyati mavjudligi; 
✓ Jadval yoki yuriqnomani pechat qilish imkoniyati mavjudligi; 
✓ Laboratoriya ishida olingan natijalarni tahrir qilish imkoniyati mavjudligi; 
✓ Laboratoriya ishini topshirish va qabul qilishni tezkorligi; 
✓ Laboratoriya ishida ortiqcha qog’ozbozlikka yo’l qo’yilmasligi; 

---

84 
✓ Hisobotlarni uzoq muddat va ishonchli saqlanish imkoniyati mavjudligi; 
Xulosa o‘rnida aytish mumklinki, fizikadan laboratoriya mashg’ulotlari 
jarayonida o’qituvchining talabalardan hisobot qabul qilishida aniqlik va tezkorlik 
muhim ahamiyatga ega bo’lib ushbu dastur hisobotlarni qabul qilish va baholash 
jarayonini bir necha marta tezlashtiradi. 
Adabiyotlar 
1. Nazirov E.N., Xudaybergenova Z.A., Safiulna N.X. – Mexanika va 
molekulyar fizikadan praktikum. – T., O‘qituvchi, 1979 y. 
2. И. Ю. Бежанова. Delphi7 самоучитель программиста. Москва-2003г 
3. С. П. Кандзюба и др. Delphi6/7 лекция и упражнения. Киев-2004г 
4. Савельев И. В. Курс физики. М.: Наука 1989г. 
5. www.thedelphi.ru 
SO’NUVCHI TEBRANISHLARNI DASTURIY VOSITALAR ORQALI 
MODELLASHTIRISH 
U.M.Isomiddinov
1
, S.Turayev
2 
1
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti 
Qarshi filiali talabasi 
2
Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti 
o’qituvchisi 
Jahonning taraqqiy etgan mamlakatlari qatoridan o‘rin egallash va uni 
mustahkam saqlab turish uchun O‘zbekistonda fundamental fanlar, jumladan fizika 
fanini o’qitish jahon andozalari darajasida bo‘lishi lozim. Respublikamizda “Talim 
to‘g‘risida”gi qonun va Kadrlar tayyorlash Milliy Dasturini qabul qilinishi 
zamirida aynan shu muammolarni hal etish masalasi yotadi. Ushbu maqsadlarni 
ko‘zda tutgan xolda oliy ta’lim muassasalarida taxsil olayotgan talabalarning 
fizikadan amaliy mashg‘ulotlar jarayoniga bo‘lgan qiziqishini orttirish va ta’lim 
sifatini oshirishning mezoni sifatida maqolada fizikadan amaliy mashg‘ulotlar 
jarayoniga dasturiy vositalarni samarali qo‘llash usullari keltiriladi. 
Harakat tenglamasi 
t
e
y
t

cos
10
−
=
yoki 
t
e
y
t

sin
10
−
=
ko’rinishda bo’lgan 
so’nuvchi mayatnik uchun Simulink usulida modellashtirish orqali so’nish 
kattaligini vaqtga bog’lanishi va fazoviy portretini Scope (ossiollograph) va XY 
Graph (virtual grafik quruvchi)da o’rganamiz hamda Borland Delphi7 dasturlash 
tilida grafigini chizamiz. 

---

85 
1-rasm. So’nuvchi tebranma harakat modelining sxematik tuzilishi va 
ossiollografda so’nish kattaligining vaqtga bog’lanishi 
Borland Delphi7 dasturlash tilini ishga tushirib komponenetalar paletrasidagi 
System tarkibidan PaintBox ni va Standard tarkibidan Button tugmachalarini 
tanlab formaga tushiramiz.Formada PaintBox, Button1 va Button2 tugmachalarni 
ketma-ket sichqonchani ikki martadan bosib dastur kodi kiritiladi. Dastur kodini 
kiritishda koordinatalar boshini, masshtabni va qadam berishni to’g’ri tanlash 
lozim bo’ladi. Natijada tugmachalarni har birini bosganda grafiklar ketma-ket 
chiziladi.