Муаллифлар: Ходиев Б. Ю., Бегалов Б. А., Расулев Д. М., Абидов

даврийлиги 
ва 
ҳал қилиш муддатлари 
бошқарув ходимининг 
ахборотларга эҳтиёжини тез-тез қайтарилишини аниқлаб беради (масалан, 
йилига, ҳар ойда бир марта — заруриятта кўра). Бунда сана (кун, ой, йил) ва 

---

180 
кун вақти (масалан, ҳар куни — соат нечалиги) келишиб олинади. Ушбу 
вазифа аниқ вақтда ҳал қилинади, унда маълумотлар базасига керак бўлганда 
кириш таъминланади. 
Ушбу иқтисодий объект 
бўлинмаларининг ахборотли ўзаро алоқалари 
объектни, ўзаро боғланган бўлинмалар таркибини ва ушбу вазифанинг ҳал 
қилиниши, фаолият юритиши учун зарур бўладиган бўлинма ўрнини 
аниқлашга имкон беради. Супермаркет бўлинмаларининг ахборотли ўзаро 
алоқаларининг акс эттирилиши (хусусан, савдо бўлими) мисоли 1.33-расмда 
келтирилган. 
Бўлинманинг ички ва ташқи ахборотли алоқалари
ни 
ўрганишда унинг 
тузилиши очиб берилади, ушбу бўлинманинг кириши ва чиқишида келиб 
чиқувчи аниқ ахборот кўрсатилади. Бўлинма ташқи ва ички ахборотли 
алоқалари акс этгирилишининг мисоли 1.34-расмда берилган. 
Бу 
мажмуадаги 
якунловчи 
операция 
кирувчи 
ва 
чиқувчи 
ахборотларнинг ахборотли ўзаро алоқаларини акс этгиради. Операция 
ахборотларини деталлаштириш ва умумлаштириш даражасига эътиборни 
қаратиш зарур. Ахборотлар ўзаро алоқаларининг мисоли 1.35-расмда 
келтирилган. 
6.2.2. Чиқариладиган ахборотни баён қилиш 
 2.мажмуа..
Ушбу мажмуада чиқувчи ахборот реквизитларининг тар-
кибини белгилаш, чиқувчи ахборот реквизитларининг назорат мисолини акс 
этгириш орқали жойлаштириш, чиқувчи ҳужжатнинг майдонларини 
(реквизитлари) баён қилиш бўйича операциялар амалга оширилади. 
1.33 

---

181 
Чиқувчи ахборот реквизитлари таркибини аниқлаш 
вазифанинг олдига 
қўйилган мақсадга боғлиқ; реквизитларнинг таркиби бўлинма мутахассиси 
ишини таш-кил қилиш учун зарурий ва етарли бўлиши керак. 
Реквизитлар жойлашишининг 
изчиллиги реквизит-ларни ҳужжатнинг 
қисмлари (сарлавҳали, мазмуний, безакли) ва айрим жойлари бўйича 
тақсимлаш қоида-лари билан белгиланади. Жойлар ичида ҳам реквизитлар 
белгиланган қоидалар бўйича жойлаштирилади (фойдаланувчини ишлаши 
учун қулайлик, якунларни акс эттиришнинг ўзига хослиги, эътиборни айрим 
рек-визитларга қаратиш ва ҳ.к.)- Бу операция натижасида 
назорат мисолини 
акс этувчи ҳужжатларнинг эскизи яратидади. Назорат мисолида хисоблашнинг 
мантиқи берилади, бунда қўлда осонлик билан ҳисобланадиган сонлардан 
1.34- 

---

182 
фойдаланилади, чиқувчи ҳужжат бўлган 
«Товарлар бўйича фойда ва зарарларнинг 
тезкор таҳлили» 1.16 
-жадвалда берилган.
1.35- 
1.16- 

---

183 
Бу 
мажмуанинг 
якунловчи 
операцияси чиқувчи ҳужжатнинг 
майдонларинг (реквизитлари) таърифлаш, ёки, бошқачасига айтганда — 
чиқувчи ҳужжатнинг тузилишини тақдим этишдан иборатдир <кўриб 
чиқилаётган вазифа бўйича чиқувчи ҳужжатнинг тузилиши 1.17-жадвалда 
берилган) 
Жадвалда идентификациялаш майдонларининг қисқа, осон эсда 
қолувчи номлари лотин алифбосида акс этгарилган. Маълумотларнинг тури 
уларнинг матнли ёки рақамли асосини таъкидлайди. Ушбу мисолда 
маълумотларнинг фақат рақамли тури тақдим этилган. Ҳар бир реквизит 
бўйича разрядлик энг катга қилиб кўрсатилган. 
2-мажмуада чиқувчи ҳужжатни лойиҳалаштиришда яна дастурий ва 
техник воситалар (экраннинг ахборотли сиғими, босиб чиқарувчи 
кўрилманинг кенглиги, бир неча нусхаларнинг олиш имконияти ва ҳ.к.)нинг 
таъсири ҳам ҳисобга олинади. Ушбу мажмуада чиқувчи ҳужжатнинг ўзига 
хослиги умумлаштирилади: ахборот иетеъмолчиларининг таркиби, узатиш 
усуллари, ҳажми ва вақги таърифлари, маълумотлар назоратининг хусу-
сиятлари кўриб чиқилади. 
Ушбу мажмуа «вазифанинг қўйилиши ва уни шахсий компьютерда 
амалга оширилиши натижасида нимани олиш талаб қилинади?» деган 
1.17 

---

184 
саволни аниқлаб беради, яъни вазифани ҳал- қилишнинг дастлабки 
қўйилган мақсадини аниқлайди.