Муаллифлар: Ходиев Б. Ю., Бегалов Б. А., Расулев Д. М., Абидов

Автоматлаштирилган ахборот тизимларининг таснифи 

---

110 
Тасниф вариантлари 
Тасниф белгилари 
Автоматлаштириш даражаси бўйича 
Автомалаштирилган 
Автоматик
Анъанавий(автоматлаштирилмаган) 
Бошқарув жараёни турлари бўйича 
Техник(технологик) жараёнлар АБТ 
Ташкилий бошқарувнинг автоматлаштирилган 
тизимлари 
Қўлланилиш соҳаси бўйича 
Ишлаб чиқаришнинг ААТ 
Ижтимоий соҳа ААТ 
Бошқарувнинг ААТ 
Фаолият кўрсатиш соҳаси бўйича 
Саноат 
Қишлоқ хўжалиги 
Транспорт ва бошқалар 
Қўлланилиш доираси бўйича 
Илмий тадқиқотларнинг ААТ 
Лойиҳалаштиришнинг 
автоматлаштирилган 
тизимлари 
Ишлаб чиқаришни технологик тайёрлашнинг 
автоматлаштирилган тизимлари 
Автоматлаштирилган ўқитиш тизимлари 
Ташкилий-иқтисодий 
бошқарувнинг 
ахборот 
тизимлари 
Бошқарув тизими даражаси бўйича 
Умумдавлат бошқарувининг ахборот тизимлари 
Тармоқлараро бошқарувнинг ахборот тизимлари 
Ҳудудий бошқарувнинг ахборот тизимлари 
Корхона, ташкилотларнинг ахборот тизимлари 
Мужассамланиш даражаси бўйича 
Масалалараро ахборот тизимлари 
Ўзаро бир-бири билан боғлиқ масалаларни 
автоматлаштириш(кенжа тизим) 
Ўзаро бир-бири билан боғлиқ кенжа тизимларни 
автоматлаштириш(блок-лар)
 
Мужассамлашган тизимлар 
Комплекс тизимлар 
Сифат даражаси бўйича 
Ахборот-қидирув тизими 
Ахборот-маълумот берувчи тизим 
Маълумотларни қайта ишлаш тизими 
Ахборот-маслаҳат берувчи тизим 
Эксперт тизими 
Қарорлар қабул қилувчи тизим 
4.2.2. Бошқарув жараёни кўринишига кўра таснифлаш 
 
Бошқарув жараёни кўринишига кўра техник (технологик) жараёнларни 
автоматик бошқариш тизимлари (ТЖАБТ) ва ташкилий (ёки маъмурий) 
бошқаришнинг автоматлаштирилган тизимлари (ТБАТ) ўзаро фарқланади. 
Дастлабкиси технологик жараёнларни кенг маънода бошқаришга(ракета, 
станок ва ҳоказоларни бошқариш), иккинчиси-ижтимоий ва иқтисодий 

---

111 
хусусиятга эга объектларни бошқариш учун мўлжалланган. Уларнинг асосий 
фарқи бошқариш объектининг мазмунида. Биринчи ҳолда – бу турли хил 
машина, асбоб-ускуна, қурилмалар бўлса, иккинчисида – энг аввало одамлар, 
жамоа саналади. Бошқа бир фарқи – ахборот узатиш шаклида. Биринчи 
тизимларда ахборот узатишнинг асосий шакллари бўлиб турли хил сигналлар 
(электрик, оптик, механик ва ҳаказо) хизмат қилади. Иккинчи хил тизимларда 
асосий ахборот узатиш шакли – ҳужжатдир.
Сўнги пайтларда ТЖАБТ ва ТБАТнинг ягона интеграциялашган 
бошқариш тизимига қўшилиш тенденцияси кузатилади. Бундай қўшилишда
тизимда айланувчи ахборотларни сигналлар ва махсус турдаги ҳужжатлар 
шаклида машина ташувчиларга узатилади. Бу билан ТЖАБТ ва ТБАТ 
ўртасидаги фарқлар маълум даражада йўқолади.