Муаллифлар: Ходиев Б. Ю., Бегалов Б. А., Расулев Д. М., Абидов

 
 
Таянч сўз ва иборалар: 
Тизим; объектлар, хусусият; алоқалар; ахборот тизимлари; ахборот 
тизимларининг сифат жиҳатлари; тизимнинг бўлиниши; тизимлар таснифи; 
автоматлаштирилган ва автоматлаштирилмаган тизимлар.
 
Такрорлаш учун саволлар. 
1.
Тизим деганда нимани тушунасиз ? 
2.
Объект, хусусият ва алоқаларнинг таърифини келтиринг. 
3.
Тизимлар қандай омиллар асосида таснифланади ? 
4.
Тизимнинг бўлиниши деганда нимани тушунасиз ? 
5.
Қандай турдаги тизимларни биласиз ? 
6.
Ташкилий тизимларни изоҳлаб беринг? 
7. Аралаш тизимларга қандай тизимлар киради? 
8. Эргономик тизимлар қандай тизимлар? 
9. Биотехник тизимлар тузилмасини келтиринг?
10. Тизимга ташқи муҳит таъсири борми? Изоҳлаб беринг? 
2.2. ИҚТИСОДДА БОШҚАРИШ 
2.2.1.Ташкилот ва корхона
 
Ишлаб чиқариш ва иқтисодий объектларнинг мавжудлиги жамиятнинг 
у ёки бу эҳтиёжларини қондириш билан белгиланади. Бундай ҳар бир бундай 
объект ўзгарувчан муҳит (давлат бошқарув органлари, бошқа объектлар) 
билан муайян муносабатларда бўлади ва ўзаро таъсирнинг мавжудлигини 
ҳамда ўз вазифасининг бажарилишини таъминлайдиган кўплаб турли 
элементлардан ташкил топади. 
Қўлланмада бундан кейин, ҳажм, мулкчилик шакли, ташкилий-хуқуқий 

---

31 
мақо-мидан қатъий назар, исталган объект 
ташкилот
деб юритилади.
Ташкилот
– бу ён-атрофдан захиралар оладиган ва уларни ўз фаолияти 
маҳсулотларига айлантирадиган барқарор расмий ижтимоий тузилмадир. 
Барча ташкилотларда бир қатор умумий хусусиятлар, шунингдек кўплаб 
индивидуал ўзига хосликлар мавжуд.
Ташкилотнинг муҳит билан ўзаро таъсири натижасида турли хил 
ўзгаришлар юз беради. Бу ўзгаришлар бир-бириги ўта қарама-қарши икки 
шаклга 
эга 
бўлиши 
мумкин. 
Булар: 
деградация 
(ташкилотнинг 
мураккаблашуви, ахборотнинг жамланиши), яъни ташкилотнинг емирилиши 
ҳамда ривожла-ниши. Бундан ташқари, ташкилот ва муҳит ўртасида 
вақтинчалик мувозанат ҳам бўлиши мумкин, шу туфайли ташкилот бир қанча 
муддат ўзгармай қолади ёки фақат тескари ўзгаришларга учрайди. 
Ташкилотда бу ўзгаришлар бошқариш зуруриятини юзага келтиради. Бошқача 
қилиб айтганда, мақсадга йўналтирилган таъсир кўрсатади.