Муаллиф: Наргиза Умарова

Муаллиф: Наргиза Умарова
Яқинда АҚШнинг Пенсильвания университети дунёдаги “ақл марказлари” (think tanks) рейтингини эълон қилди. Рўйхатдан 7 мингдан зиёд муассаса ўрин олган. Аксарияти АҚШ, Ғарбий Европа, Ҳиндистон, Хитой, Россия ва Японияда фаолият кўрсатмоқда. Ўзбекистонда эса профессионал аналитика билан шуғулланадиган марказлар сони бор-йўғи ўн иккита. Хусусийлари ундан ҳам оз. Айни ҳолат мамлакатда сиёсий таҳлил ва консалтинг хизматлари бозори деярли ривожланмаганидан далолат беради. Соҳадаги мавжуд муаммолар хусусида “Ma`no” тадқиқотлар ташаббуси маркази директори Бахтиёр Эргашев билан суҳбатлашдик.
— Бахтиёр Исмоилович, ҳам давлат, ҳам нодавлат аналитик секторда кўп йиллик иш тажрибасига эгасиз. “Ақл марказларимиз”нинг бугунги ҳолати ҳақида нима дея оласиз?
— Ўзбекистонда сиёсий аналитика соҳаси илдам бўлмаса-да, лекин ривожланмоқда. Бугун биз янги бозор шаклланаётгани ва унинг янги ўйинчилари саҳнага чиқаётганини кўряпмиз. 2017 йилгача мамлакатда мустақил тадқиқот марказини очиш амримаҳол эди. Дарҳол бюрократик тўсиқларга дуч келардингиз. Шавкат Мирзиёев даврида эса бу нарсаларга чек қўйилди. Марказим атиги икки кунда давлат рўйхатидан ўтказилганининг ўзи катта натижа, деб ҳисоблайман.
Хусусий “ақл марказлари” фаолиятига эркинлик яратилгани яхши, албатта. Аммо масаланинг бошқа оғриқли жиҳати бор. Бу ҳақда мен 2003 йилдаёқ ёзгандим. Ўзбекистонда сиёсий таҳлил ва консалтинг хизматлари бозорини тартибга солувчи механизм ҳалигача яратилмаган. Соҳага доир қонунчилик базаси мавжуд эмас. Шу сабабли бугунги кунда давлат ва нодавлат “ақл марказлари” ўртасида узвий ҳамкорликни таъминлаш, улар учун тенг, адолатли “ўйин қоидалари”ни ишлаб чиқиш ва чинакам рақобат муҳитини яратишнинг имкони бўлмаяпти. Натижада давлат қарамоғидаги аналитик марказлар ўз ҳолича, хусусий “ақл марказлари” ўз ҳолича фаолият кўрсатяпти. Бундай тизимсизлик мамлакат ҳаётига дахлдор муҳим сиёсий қарорлар қабул қилишда холис таҳлил ва муқобил ечимлар таклиф қила оладиган мустақил экспертлар иштирокининг минималлашувига олиб келмоқда.