Muallif: D. Haydarova 6-“ ” sinflar uchunadabiyot fani ” 201

II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH
1.Turob To'laning hayotiy va ijodiy faoliyati to'g'iisida gapirib bering.
2.Ota-onangizdan shoir she'rlan bilan aytiladigan qo'shiqlar haqida so'rang va bilib olganlaringizni sinfdoshlaringizga gapirib bering.
3.«Do'nan» asarida Sizga eng kuchli ta'sir qilgan epizod qaysi bo'ldi? Buni izohlab berishga harakat qiling-chi.
4.Odam va otning bir-biriga bu qadar mehi qo'yishining bosh sababi nimada deb bildnigiz?
III. YANGI MAVZU BAYONI.
DO'NAN
(« Yeiti zog 'ora qissasi» asandan)
- Mana sen jonivorlami sevasan. buvangga o'xshaysan. Qachon qishloqdan so'z ketsa. albatta tuya. deysan. xo'tik. deysan. Nimaga? Ular b'lan shug'ullanish qiziq. xuddi ular ham seni yaxshi ko'rganday. bil- ganday. aytganlaringm bil'.b qilayotganday. Faqat tillari yo'q. xolos. Yoshligimda mening bir chiroyli, kelishgan do'nanim bo'lardi. Baqavli o'rtog'im edi. birga o'sdik, uni onasining tegidan buvam bilan .kkalamiz birga qabul qihb olganmiz. Onasining qornidan tushiboq. diugillab menga qaragan. bo'ynini bo'ynimga solgan. mgichka-ingichka oyoqlari titrab turardi. Oyoqlarimng to'pig'ida olasi bor edi. peshanasida qashqasi. Ko'zlari katta-katta. kiyiknikiga o'xshagan chiroyli. Buvam bu seniki. dedilar. katta bo'lganida ham men boqdim, mendan boshqadan yem yemasdi. suvga ham meni undardi. birga borardik o'rta ariqqa, o'rta ariq- dan suv ichmay tuiib olardi, Toshloqqa borardik. Toshloqdan ichardi. ennmasdan cho'miltirardim, uzoq yuvardim. Buvam bir kuni uni iamb'1 bilan yuvdilar. Shunday burqirab, xushbo'y tarqatib yurdiki. bir necha hafta uymrz jambil Indiga to'lib turdi. Men ham shunday qiladigan
bo'ldim, jambil terib kelardim-da, buvamga o'xshab buloq suvi bilan yuvardim.
Faqat men minardim uni. Juda yugurik chiqdi, chavandozlar ko'z- munchoq taqib qo'y. deyishdi, ko'zmunchoq taqib qo'ydim, ko'z tegma- sin deb. Ko'pkarlarda minardim, aralashmasdim-u, uzoq-uzoqlarda ko'pkarchilar orqasidan chopardim. U shu qadar quvonib yurardiki. boshini qo'yib yuborsam yetib olishi hech gap emasdi. O'roq mahali o'roqqa ham birga chiqardik, go'ja, ayron olib chiqardik o' roqchilarga. Matansoy degan soyimiz bo'lardi. juda bug'doy bitkuchiydi. Go'ja olib chiqdim-u. bir- ozgina mashoq tersin deb boshini qo'yib yubordim. O'zim g'aram soyasida, g'ir-g'ir shabadada mast bo'lib yotdim, nafas o'tmay uxlab qolibman. Bir mahal uyg'onsam, oftob og'ib qolgan, Do'nanboy, mashoq qayoqda, o'sha tuigan joyida hali ham bir xil holatda turipti. Hayron bo'lib o'rnimdan turdim, bir narsa demoqchiday boshini baland ko'tarib kish- nadi, faqat orqa oyoqlari bilan tepkilanadi-yu, oldingi oyoqlarini yerdan uzmaydi. Yugurib oldiga bordim. bordim-u oyoqlari ostiga qarab qotib qoldim, oldingi chap oyog'iga qop-qora. chipor cho'l ilon o'ralib yotibd o'ng oyog'i esa uning boshini maiaqlagancha ezib turipti. Borib oyoqlaridan majaqlangan ilonning o'rovini yechib tashladim, shundagina o'ng oyog'ini uning boshidan oldi. U end' mashoq tera boshlaganda bu ilonni ko'rgan, menga kelayotganini bilib, g'archcha bosgan.

• 
  Mana do'st, bolam, mana o'rtoq!
  

Bir kuni mana shunday do'stimdan ayirdilar. (J kunni eslasam, hali- hali jonim achiydi... Mayli, eslay, bunday do'stni eslash savob. Uyimizga allaqaysi qishloqdan mehmon kelyapti, degan gap taiqaldi ertalabdan. Hamma yelib-yugurib tayyorgarlik ko'rardi. Qadrdon mehmonga o'xshadi, dadam ayniqsa hamma tayyorgarliklarni kuzatib chiqdilar. Bir qozonda sho'rva qaynayotgan, bir qozonda qazi, bir o'choqda non yop.layotgan, bir o'choqda somsa. Xullas, to'yga ham o'xshab ketardi. Bir mahal Fayzi dasturxonch paydo bo'lib qoldi- «oh. chug'urchuqlar, Fayzi dasturxonchi kerak bo'lib qoldimi» deb. Shang'illab butun hovlini boshiga ko'tardi. Hoy, Bashor kelin, bu mehmonni bilaman, hammaga ma'lum va mashhur boyvachcha, har qancha qadrdoni bo'lsa ham eringni ko'zdan saqla, — dedi oyiinga qarab. Bu gapning tagiga tushunmadim-u, lekin u meni yomon yig'latib ketdi. Keyin bilsam, ko'zi yomon odam ekan, tikilganini yiqitar ekan. Oyim bechora daiTOv ko'zda turgan narsalarni iehkariga oldirdilar, ko'zdan nari turgani tuzuk, dedilar. Fayzi dasturxonehi kulib: «Yomon ko'rgan narsang bormi, o'shani chiqarib qo'y» dedi. Bo'g'oz qo'yimiz bor edi, orqa maydonga chiqarib bog'lashdi. ikkita bo'rdoqimizni ham, sayrab turgan kaklikni ham. Dadam urishib berdilar, uyalmaysanlarmi, deb. Lekin baribir, dadam rahmatlik boshqa bir narsani ham esladilar, qishlog'imizda g'alati odat ham bor ed., izzat-ikromli mchmon hovliga kirishi bilan ko'ziga tushgan narsangni maqtab qolsa, kctar payti. u nima bo'lishidan qat'i nazar, benb yuborilardi! Shuning uchun ham dadam uyatlik bo'lishdan qo'rqardilar, biron durustroq narsaning ko'z o'ngida tunshini istardilar. lekin topolmay garang edilar. Fayzi dasturxonchining haligi hazilomuz gapi ham qulog'ida edi. Oyim kulib, «Shu kuchugingiz o'lsin, juda yomon ko'ranian, o'shani bog'lab qo^Lymg yaqmroqqa» dedilar. Birov qattiq, birov sekin buvim miyig'ida kulishdi. Ammo bu Fayzi dasturxonchiga yoqdi, eldan oldin borib ko'zlik joyga bog'lab qo'ydi. Dadam ham negadir indamadilar.
Mehmon kirib keldi.
Kvib keldi-yu, birdan «ehe, turbatliklar aytganicha bor ekan. borakallo- borakallo, men bunaqasini ko'rmaganman!» deb to'g'ridagi otxonaga likilib qoldi. Ne ko'z bilan ko'rayki, u yerda mening do'nan.m bog'log'hk turardi yer tepinib, gijinglab. Kim bog'ladi, qachon bog'ladi, nimaga bog'ladu men ham, dadam ham hayron qotib qolgan edik Mehmon ohista borib sag'rinini siladi, «menga tegma, nari tur» degandek chiyirilib yer tepindi do'nanim. Dadam hamon undan ko'z uzmay turgan mehmonni ichkariga taklif qildilar va olib ketdi'ar. Lekin mehmon hamon unga burilib qarar, mening do'nanimdan ko'z ololmasdi. Yugurib borib, jilovidan tutdim-u- bog'ga olib chiqib ketdnn.