Муҳаббат химиясы

Муҳаббат қай жерде туўылады?
Муҳаббат мийде де, жүректеде (кеўилде) бир ўақыттың өзинде пайда болады. «Мий - координатор, жүрек болса муҳаббат моторы» деп бийкарға айтылмаған.
Ҳәзирги заман илиминде бул байланысты түсиниўге жәрдем беретуғын нейрофизикалық ҳәм биологиялық механизмлер ашылмақта. Жақсы көрип қалған адамның жүреги қосық айтады сонын менен бирге мийи де бахытлы болады.
Илимпазлар муҳаббат химиялық реакциядан басқа зат емеслигине исеним билдиреди, оның тәсири астында барлық инсан орган хам системалары басқаша ислей баслайды.
«Муҳаббаттың көриниўи гормонал тойынғанлыққа байланыслы. Инсанның муҳаббат жағдайы ушын жуўап беретуғын гормонлар муғдары қанша көп болса, адамларда муҳаббаттың көриниўи соншелли айқын болады» - дейди эндокринологлар.
Муҳаббат бүйрек үсти безинде туўылады.
Адамда ашыклык сезими пайда болған ўакытта, биринши болып, бүйрек үсти бези оз функциясын баслайды. Олар қумарланыў ҳәм қәўетер гормонларын ислеп шығара баслайды. Муҳаббат объекти алдында адреналин (C₉H₁₃NO₃) себепли жүрек урыўы күшейеди, қан ағымы тезлеседи. Кортизол (C₂₁H₃₀O₅) гормоны асқазан асты бези қурамындағы глюкоза муғдарын көбейтип, денеге көбирек энергия береди. Сонлықтан ашык болғанлар уйықлаўдыда, аўқат жеўди де қәлемейди. Бул соның менен бирге майлардың тарқалыўын да көбейтеди, сол себепли адамлар муҳаббаттан азыўыда мүмкин. Норадреналин ямаса Норэпинефрин (C₈H₁₁NO₃) азғантай мәстлик сезимин оятады, бул болса айрылмаўшылық, үйренип қалыўды келтирип шығарады, сол себепли ашық болғанлар ушын бир неше саат да ажырасыў жүдә қыйын.
Көпшилик алымлардын пикирине көре, муҳаббат бул күшли биохимиялық жарылыў, дурыс қурылған, шырайлы нейрохимиялық концерт болып табылады: «Муҳаббат бул мий ушын жүдә жақсы шынығыў болып табылады, себеби ол сол жағдайда қан менен жақсы тәмийинленеди».
Илимпазлар муҳаббат сезиминде болған жуплықлар ҳәм нәшебентликке шалынған наўқаслардың мий томограммаларын салыстырған. Нәтийжеде, еки жағдайда да «сыйлық системасы» деп аталған бирдей зоналар актив болған. Бул рәҳәтлениў сезимин келтирип шығаратуғын дофамин(C₈H₁₁NO₂) гормоны ҳәм нейромедиатроның дәрежесиниң артыўы менен түсиндириледи. Бирақ бул өсиў ашық болғанларда тәбийи, ал нәшебентлерде болса жасалма турде пайда болады. Дофамин гормоны жыныслық байланыс, мазалы аўқат қабыл етиў, жағымлы дене сезимлери сыяқлы унамлы, жағымлы ўақыяларда тәбийи түрде көп муғдарда ислеп шығарылады.
Ҳәр қыйлы гормонлар менен көплеген тәжирийбелер өткерилген ҳәм мәлим болыўынша, муҳаббат гормонлардың көбейиўине себеп болады, бирақ гормонлардың көбейиўи муҳаббатқа себеп болмайды екен.
Илимпазлардың атап өтиўинше, романтик ўақыялар санасыз түрде туўылады, әйне психиканың бул бөлеги денеге муҳаббатқа тән болған биохимиялық процесслерди баслаўды буйырады. Узақ ўақыт бирге жасайтуғын адамлар бир-бирлерине биохимиялық тәризде үйренип қалады ҳәм олар өз жубынан ажыралғанда мийде серотонин гормонынын муғдары азайып кетеди.