Moskow mining institute publishing house

1m ochuvchi zaxodkaga to’g’ri keladigan tog’ jinsi hajmi (м^ъ):
V = Ah_y k_p (8.4)
Bunda, A - ochuvchi zaxodkaning kengligi, m; h - pog’ ona balandligi, m;
k_v - ag’darmadagi tog’ jinsining maydalanish koeffitsiyenti.
1m ag’darma zaxodkasiga to’g’ri keladigan tog’ jinsi hajmi (м³):
V = АН₀- 0— (8.5)
Bunda, Н - ag’darma balandligi, m;
P- - ag’darmaning qiyalik burchagi, daraja.
V = V₀ bo’lganligi sababli:
Ah_ykp = АН- - 0,25A²tgP-
Bundan pog’ona balandligi (m)
h_y =(Н- -0,25Atgfi-)/k_p (8.6)
Ekskavatorning kerakli bo’shatish radiusi:
R_p = c + mctga_u + d + H-ctgfi- (8.7)
Bunda, s - ekskavator harakati o’qidan qazib olish pog’onasining yuqori nuqtasigacha bo’lgan masofa, m;
m - foydali qazilma plasti qalinligi, m; a_u - qazib olish pog’onasining qiyalik burchagi, daraja; d - qazib olish pog’onasining pastki qismidan ag’darmalargacha bo’lgan masofa, m.
Ag’darmaning mumkin bo’lgan balandligi (m):
^Ho = (^Rp ^{- c - d - mct}g^au ) ^tgPo ⁽⁸.⁸⁾
Unda (8.6) formula quyidagi ko’rinishda bo’ladi:
^h_y =[^RP ^-(^{c + R + mcf}g^au + 0.25^)]I(^K_pctgPo) (8.9)
Qoplovchi tog’ jinsini draglayn bilan qayta tashlashda draglayn ochuvchi pog’onaning ustida o’rnatiladi (rasm. 8.8). Draglaynning kerakli bo’shatish radiusi (m) quyidagi formula bilan aniqlanadi:
^Rp ^{= b+h}y^ct§^aB + ^а + ^mct§^au + ^d + ^H0 ^ctg& (8 10)
Bunda, b -draglayn harakati o’qidan ochuvchi pog’onaning yuqori qismigacha bo’lgan masofa, m;
a - qazib olish pog'onasidagi berma kengligi, m.
Ag'darmaning balandligi (m) quyidagi formula bilan aniqlanadi:
^Но = [^Rp - (^b+ ^a+ ^d + ^mc1tg^u^c1tg^B )] 11 (811)
Ochuvchi pog’onaning mumkin bo’lgan balandligi (m) quyidagi formula bilan aniqlanadi:
^hy ⁼ [^RP ^{R(b+ RRRmct}g^au + ^{А0 25)}]I(+ ^cIb) (8 12)


8.8-rasm. Qoplovchi tog’ jinsini draglayn yordamida ichki ag’darmaga qayta tashlash sxemasi:
a - draglaynni pog’ona ustiga o’rnatishda; b - draglaynni oraliq gorizontga o’rnatishda

Draglaynning parametrlaridan yaxshi foydalanish va ochuvchi pog’onaning balandligini oshirishga draglaynni oraliq gorizontga o’rnatilganda erishiladi (8.8-rasm.). Bunday holatda yuqori ochish nimpog’onasining balandligi draglayn bo’shatish balandligining 0.6-0.7 qismini tashkil qiladi. Pog’onaning mumkin bo’lgan balandligi quyidagi formula bilan aniqlanadi:

^hy ⁼ RR ^{- (b+ a + d + mct}S^au + ^{А 0 25)} + Rn ^ctg R ]^] (KpCtgPo ^{] ct}g«B ) (8 13)
Bunda, ^hB.n - yuqori ochuvchi nimpog’onaning balandligi, m.
Qoplovchi tog’ jinsini qazib olingan maydonga qayta tashlash bo’yicha texnologik majmualar. Qayta tashlashda bitta ekskavator bitta pog’onani qazib oladi va qoplovchi tog’ jinsini o’sha ekskavator qazib olingan maydonga joylashtiradi (rasm. 8.9). Bunda qisman yoki to’liq holda foydali qazilmaning qoplanishi amalga oshadi. Ikkinchi ekskavator (draglayn) ag’darmaning tekislangan maydoniga o’rnatiladi va qoplovchi tog’ jinsini ag’darmaga qayta ekskavastiya qiladi va shu bilan foydali qazilma yuzasini ochadi. Qayta ekskavastiyalashda ishlarning ketma-ket bajarilishida draglayn shuningdek ochuvchi pog’onani ham qazib olishi mumkin. Ba’zi hollarda qoplovchi tog’ jinsini qisman qayta ekskavastiya qilish ag’darma oldida joylashtirilgan draglayn bilan ham amalga oshirilishi mumkin (rasm. 8.9). Draglaynning bunday o’rnatilishi birinchi marta Raychixin qo’ng’ir ko’mir konida qo’llanilgan. Bunday draglaynning o’rnatilishida draglayn bir qism qoplovchi tog’ jinsini o’ziga maydon hosil qilish uchun ag’darma yoniga joylashtirda va qolgan qismini esa yuqori yaruslarga joylashtiradi. Draglayn ishchi maydondan harakatlanishi bilan orqaga harakatlanishi oqibatida yerdagi qoplovchi tog’ jinsini yuqori yaruslarga qayta ekskavastiya qiladi va shu bilan foydali qazilmani ochadi.
Qayta ekskavastiya qilinadigan tog’ jinsining hajmi^Vn bir turdagi uskunadan foydalanishda qazib olish pog’onasining oshishi bilan oshib boradi. Majmuaning unumdorligi qayta ekskavastiya qilingan tog’ jinsi hajmi bilan aniqlanadi. Qayta ekskavastiya qilinadigan tog’ jinsining hajmi ochish zaxodkasi chegarasidagi


k = V KV_B k_p) (₈₁₄)

8.9-rasm.. Qoplovchi tog’ jinsini ichki ag’darmalarga qayta ekskavastiya qilish sxemasi:
a - mexanik kuraklar va draglaynlardan foydalangan holda; b - draglaynni ag’darma oldiga joylashtirishda
qoplovchi tog’ jinsining hajmiga^Vb bo’lgan nisbati qayta ekskavastiyalash koeffitsiyenti deb ataladi, ya’ni:
Asosan qayta ekskavastiyalash koeffitsiyenti birdan oshmaydi. Lekin qoplovchi tog’ jinsini ko’p marta qayta ekskavastiya qilishda ekskavastiya koeffitsiyenti birdan oshishi mumkin. Iqtisodiy asoslangan qayta ekskavastiyalash koeffitsiyenti quyidagi formula bilan aniqlanadi:


(8.15)
C _- C k < ^{Ct Сб}