Moskow mining institute publishing house

V = S L (6.2)
р.т р.т р.т V z
Bunda, S_pm - qirqim transheyaning ko’ndalang kesim yuzasi, м²;





L - qirqim transheyaning uzunligi, m.

6.4-rasm.. Kapital va qirqim transheyaning umumiy ko’rinishi (a) va rejadagi ko’rinishi (b):
1 - 2 - qirqim transheya; 2 - 3 - kapital transheya; 4 - karyer maydonining konturi

S = — Н
р.т ^ Р-т

2 В + Н
р. т р. т

(CtgVp.m.p + Ctgap m.H )],
Qirqim transheyaning bitta bortini qazib olganda (transheya karyer konturi bo’ylab joylashgan), uning ko’ndalang kesim yuzasi quyidagicha aniqlanadi:
Bunda, - qirqim transheyaning chuqurligi, m;
B_pm - qirqim transheya asosining kengligi, m;
a_{p m p}, a_{p m H} - mos ravishda ishchi va ishchi bo’lmagan qirqim transheya bortining qiyalik burchagi, gradus.
Ikkita bortni qazib olishda (transheya karyer konturi ichida joylashgan):
^Sp.т = ^Нр.т [^Вр.т + ^Нр.m^Ctg^aр.т.p ] , ⁽⁶.³⁾

3. 
   KAPITAL TRANSHEYALAR TIZIMI
   

Zamonaviy karyerlarda pog’onalar soni 15 m va undan yuqorini tashkil qiladi. Karyerning ishchi gorizontlarini ochishga xizmat qiluvchi kapital transheyalar kapital transheyalar tizimi deb ataladi. Tizimga kiruvchi kapital
transheyalaming joylashuviga ko’ra va ular orasida texnologik aloqaga ko’ra alohida, umumiy va guruhli turli joylashuvli kapital transheyalar tizimi mavjud.
Karyer maydonini alohida kapital transheyalar tizimi bilan ochishda karyerda ochilgan har bir transheya alohida bo’ladi va boshqalari bilan aloqaga ega bo’lmaydi (6.5-rasm.). Yuk aylanmasi bunday holatda ajratilgan bo’ladi.
Karyer maydonini umumiy kapital transheyalar tizimi bilan ochishda yuk aylanmasi bir yo’nalishda bo’ladi (6.6-rasm.). Umumiy kapital transheyalar tizimida ularning ochilishidagi bir biriga xos xususiyati bu ularning qadamsimonligida ularning tashqi joylashuvida umumiy ko’ndalang kesmi yuzasidir. Kapital transheyalarning ichki joylashuvida yuqorida joylashgan kapital transheyaning pastki gorizontida barcha yuklarning bir yo’nalishdaligidir.


6.5. Rasm.. Alohida kapital transheyalarning tashqi (a) va ichki (b) joylashuv tizimi





6.6-rasm. Umumiy kapital transheyalarning tashqi (a) va ichki (b) joylashuv tizimi

Karyer maydonini guruhlashgan kapital transheyalar bilan ochishda barcha karyer pog’onalari sifat va son bo’yicha bir necha guruhga ajratiladi (misol uchun, ochuvchi va qazib oluvchi pog’onalari guruhi). Har bir pog’onalar guruhi o’z ochuvchi kapital transheyalar tizimi bilan ochiladi. Pog’onalar guruhini ochuvchi umumiy transheyalar o’zaro bog’lanmagan (6.7-rasm.). Karyer maydonini guruhli kapital transheyalar tizimi bilan ochish alohida va umumiy kapital transheyalar bilan ochishni o’z ichiga oladi va ular orasida oraliq joyni egallaydi. Har qanday kapital transheyalar tizimida agar zarur bo’lsa (6.8-rasm.) butun ochishni, oraliq ochiq ish frontini hosil qilishni amalga oshirish mumkin. Bunday holatda ochuvchi gorizontlarda bitta transheya bo’sh transport

vositalarini olib kirish uchun, ikkinchisi esa - kon massasini tashishga xizmat qiladi.

4. 
   KAPITAL TRANSHEYA HAJMINI ANIQLASH
   

Kapital transheyaning qurilish hajmi (м³) transheyani asosini tashkil qiladigan geometrik shakllar hajmining yig’indisi bilan aniqlanadi. Gorizontal yuzada alohida capital transheyaning qurilish hajmi (м³) quyidagi formula bilan aniqlanadi:
V_kt = А + 2 Б + С + 2 D
Bunda, A - Н_кт /i balandlikga ega to’g’ri burchakli prizma yarmi hajmi, uning asosida В_ктН_кт maydonli to’g’ri burchak yotibdi, м³;