Morfologiya Sóz shaqapları Morfologiya

Shınıǵıw.Tekstti oqıń. Kim?, ne? sorawlarına juwap beretuǵın sózlerdi terip jazıń.

Maman biy, Aydos biy, Ernazar alakóz — qaraqalpaq xalqınıń ǵárezsizligi ushın gúresken xalıq qaharmanları. Ernazar alakóz sonday túr-túsi kelisken, palwan adam bolǵan. Ańızlarda kórsetiliwinshe onıń názerinen, aybatınan patsha da qorqatuǵın bolǵan.

Ernazar — ismi, al alakóz — onıń laqabı. Alakóz dep kóziniń janıp turǵan ótkirligi ushın aytılǵan.

Atlıqtıń betleniwi:

Atlıq sózler betlenedi. Betlik jalǵawı qosılıwı arqalı olar zattıń kim ya ne ekenligin ańlatadı. Mısalı: Bizler injenermiz, olar oqıwshı, sen shayırsań. Atlıq sózler úsh bette qollanıladı. Birlik hám kóplik sanlarda sáykes betlik jalǵawların qabıl etedi:

I.bet -man, -men, -mız, -miz. Balaman, balalarmız.

II.bet -sań, -seń, -sız, -siz. Balasań, balalarsız.

III.bet Jalǵawı joq. Bala, balalar.

Betlik jalǵawlı atlıq sóz bolımlı mánide de, bolımsız mánide de qollanıladı. Atlıq sózde bolımsız máni emes sóziniń qollanılıwı arqalı bildiriledi. Mısalı: oqıwshı ( oqıwshı emes). Bunday jaǵdayda betlik jalǵawı emes sozinen keyin jalǵanadı: emessiz, emespiz —bala emespen, bala emessiz t.b.