Mo‘minov N. N., Bolbekov M. A., Po‘latov I. B., Nurmatov sh. Sh

6-MAVZU: MUZLATISH USULLARI VA JIHOZLARI  

(2 SOAT). 

Mashg‘ulot  maqsadi:  muzlatish  usullari  va  jihozlari  to‘g‘risida  ma’lumotga  ega 

bo‘lish. 

 

Mashg‘ulot rejasi: 

1. 

Muzlatish usullari. 

2. 

Muzlatish kameralari. 

3. 

Tezmulatuvchi apparatlar 

Uslubiy ko‘rsatmalar 

Muzlatish  usullari.  Oziq-ovqat  mahsulotlarini  muzlatish  usullarini  asosan  3 

guruhga ajratish mumkin: 

1. 

Havoda muzlatish. 

2. 

Suyuqlikda muzlatish. 

3. 

Qaynayotganda sovitish agentlarida. 

Alohida  olingan  har  bir  usul  2  xil  yo‘l  bilan  bajarilishi  mumkin:  mahsulot 

sovutadigan muhit bilan sovitayotgan mahsulot to‘g‘ridan-to‘g‘ri kontakt asosida va 

kontaktsiz,    ya’ni  sovitilayotgan  mahsulot  sovutadigan  muhit  bilan  nam 

o‘tkazmaydigan qobiq yoki formada,  metal devorchalar bilan chegaralangan holatda. 

Albatta  muzlatishning  kontaktli  usuli  harorat  o‘tkazuvchanligi  jihatidan  nisbatan 

unumli  hisoblanadi,  amaliyotda  kontakt  usuli  bilan  sovitish  sanoatda  keng 

qo‘llanilmoqda.  Albatta,    havoning  boshqa  muhitlarga  nisbatan  harorat 

o‘tkazuvchanligi  past.  Bundan  tashqari  kontaktli  muzlatishda  mahsulot  yuzasidagi 

namlik  bug‘lanadi  natijada  mahsulot  vazni  kamayadi  va  quriydi.  Bug‘lanayotgan 

namlik  esa  sovitish  jihozlari  ustiga  muzchalar  shaklida  yopishib  qoladi  va  harorat 

almashinuvi  miqdorini  kamaytiradi.  Lekin,    havo  bilan  sovitish  boshqa  sovitish 

muhitlariga nisbatan ancha oson va qulay. 

Mahsulotlarni  muzlatish  uchun  suyuq  muhitlardan,    tuzli  eritmalardan 

---

46 

 

foydalaniladi.  Tuzli  eritmaga  kontaktli  usul  bilan  muzlatishning  foydali  tomonlari 

bilan  birga  (jarayon  tezlashadi  va  mahsulot  vazni  kamayadi)  kamchiliklari  ham 

mavjud,    tuzning  mahsulotga  singishi  natijasida  mahsulot  rangi  o‘zgaradi,    tovarlik 

ko‘rinishi  yomonlashadi,    eritmaga  o‘tishi  natijasida  ekstraktiv  moddalar  miqdori 

kamayadi.  

Suyuq  muhitlarda  kontaktsiz  muzlatish  keng  qo‘llanilmoqda  bunda  sovuqlik 

o‘tkazuvchi  asosan xlorli  kalsiyning suvli  eritmalari hisoblanadi.  Upakovka sifatida 

polimer  plyonkalar  ishlatilib,    mahsulot  shu  plyonkada  muzlatiladi,    saqlanadi  va 

iste’molchilarga  yuboriladi.  Bu  usul  ayniqsa  ma’lum  geometrik  formada  (shaklda) 

bo‘lmagan  mahsulotlar,    masalan  parranda  tanasi  uchun  juda  qulay.  Botirib  olish 

asosida  muzlatish  jarayonni  tezlashtiradi,    shuningdek  mehanizatsiyalashtirish  va 

avtomatlashtirish  imkoniyati  mavjud  bo‘ladi.  Bundan  tashqari  muzlatish  jarayonida 

vazn yo‘qotish holati bo‘lmaydi,  mahsulotning tovar ko‘rinishi yaxshilanadi. 

Mahsulotlarni qaynayotgan xolodilnik agenti bilan kontaktsiz muzlatish plitali 

tez muzlatgich apparatlarda bajariladi. Ichida qaynaydigan xolodilnik agenti bo‘lgan 

plitalar orasiga mahsulotlar joylashtirilib muzlatiladi. 

Kontaktli  muzlatishda  qaynayotgan  xolodilnik  agenti  sifatida  asosan  suyuq 

azot va freon ishlatiladi.  

Suyuq  azotni  qo‘llashning  qulayligi  shundaki  past  atmosfera  bosimida  ham 

past haroratda qaynaydi (-195.8

0

S). 

Suyuq  azotni  quruqlikda  va  suvda  yuruvchi  referejerator  transportlarini 

sovitishda va oziq-ovqat mahsulotlarini muzlatishda ishlatiladi.  

Suyuq  azotda  kontaktli  muzlatish  usuli,    muzlatish  jarayonini  tezlashtiradi,  

muzlatish  texnologiyasi  va  jihozlarini  ishlatish  oddiy  uzluksiz  ishlab  chiqarishni 

tashqil  etish  qulay,    katta  ishlab  chiqarish  maydonlari  talab  etmaydi  va  hokazolar. 

Lekin,  chet el firmalarning amaliy ishlaridan ma’lum bo‘lishicha,  ishlab chiqarishni 

tashqil  etishda  sovitish  agenti  sifatida  azotni  ishlatganda,    tayyor  mahsulotning  tan 

narxini  belgilovchi  ishlab  chiqarish  sharoitini  va  boshqa  omillarni  hisobga  olish 

lozim. CHunki,  bu sovitish agenti tan narxi qimmat va kichik qalinlik va o‘lchamga 

ega  bo‘lgan  mahsulotlarni  (tayyor  go‘shtli  taomlar,    rezavor  mevalar  va  h.k.lar) 

muzlatishda  o‘zini  to‘la  oqlaydi.  Qalinligi  katta  bo‘lgan  mahsulotlarni  muzlatishda 

harorat  o‘zgarishi    juda  yuqori  bo‘lganligi  sababli,    mahsulot  hajmining  o‘zgarishi 

natijasida yoriqlar va boshqa o‘zgarishlar sodir bo‘ladi. 

Keyingi  yillarda  mahsulotlarni  muzlatish uchun  suyuq  freon qo‘llanilmoqda. 

Bunda  freonning  tozaligiga  asosiy  e’tibor  beriladi.  Freonli  sovitish  agentlarining 

tarkibiy qismi bo‘lgan – ftor bo‘lmasligi lozim. CHunki,  u juda zararli hisoblanadi, 

oziq-ovqat mahsulotlarini muzlatish uchun ishlatiladigan freonni,  “Freon – Frezant” 

deb markirovka qilandi. Sanoatning boshqa sohalarida freon-xlodagent ishlatiladi.