Mo‘minov N. N., Bolbekov M. A., Po‘latov I. B., Nurmatov sh. Sh

xo‘jalik  oziq-ovqat  mahsulotlarini  muzdan  tushirish 

texnologiyasi. 

Muzdan  tushirish  mahsulotni  muzlatishdan  avvalgi  holatga  keltirishdan 

iborat.  Bunda  mahsulotdagi  muz  kristalchalari  suyuqlikka  aylanadi  va  muzlatishdan 

avvlgidek  bu  suyuqlik  to‘qimalarga  tarqaladi.  Amaliyotda,    albatta  muzlatishdan 

oldingi holatga to‘liq qaytib bo‘lmaydi. To‘qimlar va muskul tolalarining nam ushlay 

olish qobilyati ancha pasayadi va oqsillar moddalarining gidratsiyalanish,  ya’ni suvni 

o‘ziga  tortib  olish  xususiyati  ham  pasayadi.  SHuning  uchun  sharbatning  bir  qismi 

mahsulotdan ajralib chiqadi va yo‘qoladi. 

Mahsulotlarni  iste’mol  qilishdan  yoki  qayta  ishlov  berishdan  oldin  muzidan 

tushiriladi.  Tajribalar  asosida  xulosa  qilish  mumkinki,    mahsulotlarni  muzidan 

tushirish  saqlash  xolodilniklarida  emas,    balki  mahsulotga  qayta  ishlov  berish 

korxonalarida  yoki  umumiy  ovqatlanish  korxonalarida  muzdan  tushirish  maqsadga 

muvofiq bo‘ladi. 

Mahsulotlarni  muzdan  tushirib  darrov  sotishga  chiqarish  mumkin  emas,  

chunki ular saqlashga chidamsiz,  o‘zining tashqi ko‘rinishini darrov yo‘qotadi va tez 

buziladi.  SHuningdek,    to‘liq  muzlatilmagan  kompot  va  mevalar  aralashmasini  ham 

muzdan tushirish kerak emas. 

Hozirgi  vaqtda  oziq-ovqat  mahsulotlarini  muzdan  tushirishning  bir  necha 

usullari ma’lum. Issiqlik etkazuvchi yoki issiqlik manbai sifatida havo,  bug‘ va havo 

aralashmasi,  suv yoki tuzli eritma,  yuqori chastotali elektr toki,  infraqizil nurlar va 

ultra tovushlar ishlatiladi. 

Go‘sht va go‘sht mahsulotlarini muzdan tushirishda sanoat miqyosida asosan 

---

73 

 

havo  shuningdek,    buh  va  havo  aralashmasi  qo‘llaniladi.  Go‘shtni  havo  dushida,  

muzdan  tushirish  ayniqsa  qulay  hisoblanadi.  Bu  usulda  jarayonni  tezlashtirish 

hisobida  go‘shtning  rangi  yaxshi  saqlanadi,    go‘shtning  tashqi  yuzasining  mikrobial 

ifloslanishi ancha kamayadi va natijada go‘shtni saqlash muddati cho‘ziladi; go‘shtda 

qurigan  qobiq  tez  hosil  bo‘ladi  va  go‘shtning  suvsizlanishi  kamayadi;  muskul 

to‘qimalari  ichidagi  namlik  mustahkam  bog‘lanadi  va  natijada  go‘shtni  suyakdan 

ajratish paytida go‘sht sharbatining yo‘qolishi kamayadi. 

Defroster kameralarida havo dushi uchun dushlatuvchi kanallarni ko‘p qirrali 

formalardan  tayyorlab,    osma  ko‘priklar  qatorlari  oralig‘ida  joylashtiriladi. 

Saplolarining (teshiklarining) diametri 40-50 mm. o‘lchamida tayyorlanadi. 

Dushlatuvchi  kanalning  har  bir  metriga  6  ta  saplo  shaxmat  shaklida 

joylashtiriladi.  Saplodan  chiqadigan  havoning  tezligi  10  m/sekund.  Molning  yarim 

tanasi  go‘shti  son  iqsmida  1  m/sek.  va  oldingi  oyoqlari  oldida  0.7  m/sek.ni  tashqil 

etadi. 

Deyarli  hamma  mahsulotlar  havoda  muzdan  tushiriladi.  Mahsulotlarni 

muzdan  tushiruvchi  kameralar,    kondetsionerlar  yoki  kaloriferlar  va  havo  kanallari 

sistemasi bilan jihozlanadi. 

Mahsulotlarni  taralarda  ustma-ust  qo‘yib  shaxmat  shaklida  joylashtiriladi  va 

qatorlar  orasiga  reykalar  qo‘yiladi.  Qadoqlangan  mahsulotlarni  osma  yo‘llarga  yoki 

stellajlarga  joylashtiriladi.  Aylanayotgan  havo  haroratini  asta-sekin  ko‘tarib,  

muzidan  tushirilayotgn  mahsulot  haroratidan  5-6

0

S  yuqori  tutish  kerak.  Mahsulot 

markazida harorat 0

0

S bo‘lganda muzdan tushirish jarayoni tugaydi. 

Agar  baliq,    tuxum  melanji,    ayrim  paytlarda  go‘sht  va  parranda  go‘shtini 

oziq-ovqat sanoatida yoki darrov pazandalik mahsulotlari tayyorlashda ishlatilsa,  bu 

mahsulotlarni  suvda  muzdan  tushirish  mumkin.  Bunda  muzidan  tushirilayotgan 

mahsulot  suvga  botirib  olinadi  yoki  suvga  botirishdan  ko‘ra  suv  sepib  muzidan 

tushirish yaxshi natija beradi.   

Suvda  muzdan  tushirishning  afzalligi  shundaki,    jarayon  davri  qisqaradi  va 

suvning  bug‘lanishi  natijasida  vazn  yo‘qolishi  bo‘lmaydi.  Albatta  oz  miqdorda  blsa 

ham muskul to‘qimalri sharbati qisman yo‘qoladi.  

Bundan  tashqari  vakuumda  muzdan  tushirish  usuli  ham  qo‘llaniladi. 

Muzlatilgan  mahsulotni  vakuum  konteyner  ichiga  joylashtiriladi.  Konteyner  ichida 

suv  solingan  idish  joylashtiriladi.  Vakuum  sharoitida  idishdagi  suv  bug‘lanadi  va 

mahsulotning  yuzasiga  kondensatsiyalanadi.  Bunda  bug‘lar  kondensatsiyalanish 

issiqligini  beradi,    natijada  mahsulot  eriydi.  Bu  usul  yuzaki  isitish  usuliga  kiradi. 

YA’ni mahsulotni muzdan tushirish issiqlik mahsulot yuzasidan keladi.  

Elektr  toki,    infraqizil  nurlar  va  ultra  tovush  ta’sirida  muzdan  tushirish katta 

nazariy  va  amaliy  qiziqlikga  ega.  Bu  usulning  boshqa  usullardan  farqi  shundaki,  

issiqlik energiyasi mahsulot ichki qavatlaridan chiqa boshlaydi. Bu usul butun hajmi 

bo‘yicha qizdirish deyiladi.