|
Korbanat angidrid (SO
2
)
Qishloq xo‘jalik mahsulotlarini saqlashda korbanat angidridni (SO
2
) Sovuqlik
bilan birga ko‘llanilganda yaxshi natijalar bergani uchun undan ko‘pincha kushimcha
sifatida foydalaniladi. Uni havoning xar xil konsentratsiyali aralashmalarida gaz
xolida ish-latadi. Harorat va SO
2
ning konsentratsiyasini to‘g‘ri talqini natijasida
mahsulot-larni saqlash muddatini 1, 5÷2 marta oshirish mumkin. Korbanat angidrid
mikroorganizm-larning xayot faoliyatini tuxtatadi, asosan (magorlash) zamburug‘ va
baktieriyalar-ni.
YOglarda SO
2
ning yuqori eruvchanligi, xossasi ular tarkibidagi kislorod
mikdo-rini kamaytiradi va bu bilan oksidlanish jarayonini sekinlashtiradi. Tajribalar
shuni ko‘rsatadiki, SO
2
ning kam miqdordagi konsentratsiyalarida ham yoglarning
oksidlanish jarayoni sezilarli darajada sekinlashadi.
Karbonat andigrid bilan Qishloq xo‘jalik mahsulotlari hosillarini dastlabki
kayta ishlash, ular saqlanadigan joylardagi havo kislorodi miqdorini kamaytirishga
asoslangan. Saqlash xonalaridagi SO
2
miqdorining yigilishi mahsulotlarning nafas
olishiga ham bog‘liq. Buning natijasida xonalardagi kislorod miqdori kamayadi va
maxsu-lotlarning nafas olishi kiyinlashadi. Maxslotlarning buzilishida sodir
bo‘ladigan jarayonlar, kimiyaviy tarkibining o‘zgarishi va saklanishi ularning nafas
olishiga bog‘liq. Mahsulotlarning nafas olishiga to‘sqinlik kilishi natijasida SO
2
ularni saqlanish muddatini uzaytiradi. Qishloq xo‘jalik mahsulotlari hosillarini
saqlashda SO
2
dan to‘g‘ri foydalanish, saqlash muddatini 2÷3 marta uzaytiradi.
Qishloq xo‘jalik va oziq-ovqat mahsulotlarini saqlashda korbonat angidriddan
qo‘yidagicha foydalaniladi: mahsulotlarni maxsus omborxona, konteynerlar yoki
idishlarga joylanadi va ularga maxsus ballonlarda saqlanadigan SO
2
gazini yoki
bo‘lmasam kattik holdagisini soladi, kattik holdagi SO
2
u joylarda SO
2
gaziga
aylanadi. Statsionar ombor-xonalar germetik qilib kuriladi. Konteyner va idishlar
ham germetik va gaz utmaydigan qilib tayyorlangan bo‘ladi. Konteyner va idishlar
xar xil materiallardan tayyorlanadi. Masalan: metaldan, yog‘ochdan, plastmassadan,
kartondan va boshqalardan. Ularning germetik-ligi uchun gaz utkazilmaydigan
plyonkalar yoki maxsus tarkib bilan koplanadi. Mahsulot-larni temir yo‘llarda tashish
uchun izotermik konteynerlardan foydalaniladi.
SO
2
li muhitdan oddiy muhitga olib chiqilgan mahsulotlardan SO
2
gazi ajralib
bu xodisa – desorbsiya xodisasi bo‘ladi.
Ozon.
Ma’lumki ozon molekulasi uchta kislorod atomidan iborat bo‘ladi. Bulardan
bittasi osonlik bilan ajralib chikib kuchli oksidlash kobiliyatiga ega bo‘ladi. Ozonning
bu xusu-siyatidan turli-tuman texnik maksadlarga foydalaniladi, shu jumladan
sovitish kamerala-rida oziq-ovqat mahsulotlarini saqlashda ham bakteriostatik effekt
hosil kilishda ishla-tiladi. Bu yo‘nalishdagi ko‘p izlanishlar va tajribalar shuni
ko‘rsatadiki, ko‘pgina xoll-larda ozondan foydalanish sovitish kameralaridagi yomon
hidlarning zararsizlanishi va yukolishi uchun yaxshi natija beradi. Ozonning ma’lum
13
konsentratsiyalaridan foy-dalanilganda mahsulotda va u saqlanayotgan joylar
havosidagi bakteriyalar va (magor-pleseney) zamburug‘larni rivojlanishini
kamaytiradi va yo‘qotadi. Tajribada ozondan asosan mahsulotlarni saqlash uchun
joylanadigan kameralarini tayyorlash maqsadida foydalaniladi. Kamera avval ba’zi
bir ximikat yordamida dezinfeksiyalanadi, keyin esa ozon yordamida xar xil xidlar
yo‘qotiladi. Dezinfeksiyalashni asosiy choralaridan biri ozon bilan ishlov berishdir.
Bu
holda
uning
konsentratsiyasini
oshirish
kerak.
Bo‘sh
kameralarni
dizenfeksiyalashdagina ozondan foydalaniladi. Bo‘sh kameralarni ozonlashda havo
harorati 0
o
S bo‘lishi, nisbiy namlik 90% va ozonning konsentratsiyasi 20-25 mg/m
3
bo‘lishi kerak. Bu sharoitda mikroorganizmlardan tulik tozalash uchun 3 sutka
kerak bo‘ladi. Agar ozonning konsentratsiyasini 40 mg/m
3
ga etkazsak havoni
tozalash vaqti 2 sutkaga tushadi.
Ozonning konsentratsiyasi havoda 2 mg/m
3
dan oshsa odam organizmiga zarar
qiladi. SHuning uchun ozon bilan ishlov beriladigan joylarda odam bo‘lmasligi
kerak, yoki ozondan saklanuvchi nikob bo‘lishi shart. Bundan kelib chikadiki 2
mg/m
3
dan ortiq bo‘lgan konsen-trasiyali kameralarga nikobsiz kirmaslik lozim.
Ozonni ishlatish maqsadida maxsus ozonatorlar olinadi. Ozonator havo
kislorodini (uchkun-iskra) bermaydigan tinch elektr zaryadi hosil qiluvchi yuqori
kuchlanish natijasida uch atomli O
3
(ozon) olinadi. Sovitish tajribalarida va ozondan
foydalanishda ikki xil ozonator ko‘llaniladi:
1. Statsionar
2. xarakatlanuvchi ozonatorlar
Do'stlaringiz bilan baham: | 
