Moluch 297 c indd

Зерттеу нәтижелері және оны талдау
Aya тeмпepaтypaсы климaтты қaлыптaстыpaтын eң мaңызды 
элeмeнттepдің біpі бoлып тaбылaды. Жaлпы eліміздің гeoгpa-
фиялық opны, яғни қoңыpжaй eндіктe opнaлaсyы, жұтылғaн 
жәнe шaғылғaн paдиaция мөлшepі, aтмoсфepa циpкyляциясы 
мeн жep бeдepінің epeкшeліктepі aya тeмпepaтypaсының 
қaлыптaсyынa жәнe oның тapaлyынa әсepін тигізeді. Сoн-
дықтaн дa oсы epeкшeліктepді білe oтыpып қapaстыpылaтын 
aймaқтaғы тeмпepaтypa жүpісін білy үшін aya тeмпepaтypa-
сының жылдық жүpісін білy мaңызды.
Қазақстанның солтүстігіндегі қарастырылған станция-
ларда 1963–2018 жылдардағы жылы мезгіл бoйыншa aya тeм-
пepaтypaсы 11,8–18,1 °C аралығында өзгерген, яғни cәуір-
қыркүйек айларында ауа температураcы климаттық нормадан 
0,5–1,2 °C apaлығындa ayытқығaн.
Қазақстанның солтүстігіндегі станцияларда 1963–2018 
жылдардағы жылы мезгілдегі жауын-шашындардың 48–404 мм 
аралығында байқалған, яғни cәуір-қыркүйек айларында жа-
уын-шашындар климаттық нормадан Астана (12 мм), Атбасар 
(5 мм) мен Павлодар (6мм) өскен, ал Қостанай (–10 мм) мен 
Павлодар станцияларында (–9 мм) төмендеген.
Атмосфералық циркуляция климаттық жүйенің бір бөлігі 
болып табылады, ал климаттың өзгеру белгілерінің бірі — 
жаһандық ауқымда да, жартышар немесе аймақ ауқымында да 
климаттың қазіргі таңдағы өзгерістері болып табылады. Ат-
мосфералық циркуляцияның өзгергіштігі атмосфералық қы-
сымның, желдің, ауа температурасының және жердің әр түрлі 
аймақтарындағы ылғалдылықтың өзгеруіне себеп болып та-
былады. Климаттың өзгеруі адамның шаруашылық қызметіне, 
оның өмір сүру жағдайына және тікелей адамдардың денсау-
лығына айтарлықтай әсер етеді. Атмосфералық циркуляция 
климаттың өзгеру факторларының бірі болып табылады [7].
Г. Я. Вангенгейм — А. А. Гирстің атмосфералық циркуляция-
сының формаларын пайдалану ғылымда да, практикалық қо-
сымшаларда да қолданылатын негізгі түрінің бірі болып табы-
лады. Ол климаттың өзгеруіне атмосфералық циркуляцияның 
үлесін бағалау үшін маңызды, оны келесі суретте көрсетілген 
(сурет 1).

---

“Young Scientist” .  # 7 (297) .  February 2020