Mo’ljallangan. Mazkur o’quv-usuliy qo’llanmada fanning o’qitish maqsad va vazifalari, talablar bayon etilgan. Shuningdek, unda ta’lim oluvchilarning mustaqil bilim egallashi va uni o’zlashtirishiga e’tibor qaratilgan

Tayanch so`zlar
: pedagogik xrestomatiya, ertaknavislik, mixxat, mif, 
afsona, folklor, romantizm, bolalar kitobxonligi, qo`shiq, Renessans, didaktika, 
epos, "Injil", "Bibliya", “Tavrot”, "Ramayana", "Mahobxorat", "Iliada", 
"Odisseya".
 
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar
: 
1. Eng qadimgi adabiy yodgorliklarda mif va afsonalar o`rni.
2. Eng qadimgi ertaklar va ularda ibtidoiy miflar ifodasiga misol keltiring? 
3.G’arbiy Yevropada Renessans (Uyg’onish) davri qachon boshlangan va 
sabablari? 
4. Chet el bolalar adabiyotining didaktik namunalari haqida nimalar bilasiz? 
5. Yevropa adabiyotida romantizm va realistik tamoyillar ifodasini 
tushuntiring?. 
6. Zamonaviy bolalar adabiyotda ijtimoiy hayot va dolzarb muammolar talqini 
haqida so`zlang. 
7.Hozirgi zamon chet el bolalar adabiyoti tasnifotini oydinlashtiring?
8.Eng qadimgi epos va dostonlarning mavzuviy mundarijasi haqida mulohaza 
bildiring? 
2-Mavzu: Nemis bolalar adabiyoti 
Reja: 
1. Nemis bolalar adabiyotining shakllanishi. 
2. Nemis klassik adabiyotining bolalar adadbiyotiga munosabati. 

---

14 
3. Aka - uka Grimmlarning bolalar adadbiyotini rivojlantrishdagi hissasi va 
ertaknavislik mahorati. 
Qadimgi nemis poeziyasi haqida qadimgi Rim yozuvchilari va keyingi 
davr yozma yodgorliklari yordamida mushohada qilish mumkin. Rim 
tarixchisi Tatsita tomonidan qadimgi olmonlarning jangovor va g’arbiy 
yurishlari haqida esga olinadi. Bunga qadimgi olmon yodgorliklarining epik 
she`riyati, 800 yilga qadar yozilgan "Xildebran haqida qo`shiq" asari misol 
bo`la oladi. "Qo`shiq"da (V-VI asrlarda) "xalqlarning buyuk ko`chishi" haqidagi 
voqealar tasvirlangan.
"Nibelunglar haqida qo`shiq" asari adabiy jihatdan XVIII asr boshlarida 
qayta ishlangan, va albatta ritsarlar, saroy hayoti tavsilotlari, ritsarlik sha`niga 
muhabbat bilan xizmat qilish va unga sodiqlik motivlari yotadi. Lekin shu 
qolip orasidan feodallikkacha bo`lgan davr olmon hayoti chizgilari bo`rtib 
chiqqan hikoyalar asosida yosh, navqiron Zigfridning ajdarni engishi, 
Nebilunglar xazinasini topishi, buyuk Ditrix Bernskiy va uning drujinasi 
haqidagi afsonalar ham o`rin topgan. Agar folklor kattalar adabiyoti uchun 
birinchi navbatda mavzu, syujet, janrlar manbai deb qaralsa, bolalar 
adabiyotida uning o`rni bu bilan tugamaydi. Folklor asosida bolalar 
adabiyotining, bola dunyoqarashining paydo bo`lishi hamda shakllanishida
"uy" og’zaki ko`rinishi paydo bo`lgan. Taxmin qilish mumkinki, agar uyda, 
og’zaki tarzda yaxshilik va yomonlik haqida, yovuz va oq-qo`ngil ruhlar 
haqida, o`rta asrlar qahramonlari, yalmog’iz va ajdarlar haqidagi yozma 
yodgorliklar avval og`zaki aytilib, og’izdan–og’izga ko`chmaganda edi, balki 
bizgacha bu xalq durdonalari yetib kelmagan bo`larmidi?
Vilyom va Yakobson Grimmlar "Bolalar va oilaviy ertaklar" to`plamining 
so`zboshisida, bu dono an`anani baholay turib: "Bolalar ertaklari, bolalarga 
samimiy, yumshoq va toza qalblardagi nur bilan hayotga eng birinchi his–
tuyg’ularni hamda fikrlarni uyg’otish maqsadida so`zlab beriladi. Lekin uning 
oddiy poeziyasi har bir kishini xursand qilishi hamda to`g’rilikka o`rgata olishi 
mumkin, yana bir afzalligi, u uy devorlari ichida qolib, bir umrga me`rosga 
aylanishi uchun ham bu ertaklarni oilaviy deb atadik", - degan edilar.
Olmoniyada Uyg’onish davri milliy madaniyatning shaxdam rivojlanishi
bilan belgilanadi. Kitob chop etishning yutuqlari antik davr shoir va 
yozuvchilarining kitoblarini keng targ’ib qilishga imkon yaratib, jamiyatda 
umuminsonoiy g’oyalarni ilgari surdi. Nemis yozuvchilari, olimlari, 
rassomlari, haykaltaroshlari: Til'man Rimenshneyder yog’och haykaltaroshligi 
bobida o`zining o`lmas asarlari bilan, Gol'beyn kichkina tasviriy san`at asarlari 
bilan, Al'brext Dyurer - rassom, olim, gravyurachi, shoir - Evropa madaniyati 

---

15 
Uyg`onish davrining yirik namoyondalaridan biri, tasviriy san`atning portret, 
peyzaj va natyurmort janrlarini rivojlantirish bilan birga Injilga hamda 
Sebastian Brantning "Axmoqlar kemasi" (1457- 1521)asari - satirik va 
didaktik "oyna" deb shon-shuhrat qozongan asariga illyustratsiyalari bilan
Renessans madaniyati xazinasiga o`zlarining ulkan hissalarini qo`shdilar. 
Nemis adabiyoti rivojiga hissa qo`shgan buyuk shoir va yozuvchilar sifatida 
quyidagilarni sanab o`tish mumkin: Iogann Vol'fgang Gyote, Iogann Xristof 
Fridrix Shiller, Lyudvig Tik, Axim fon Arnima va Klemens Brentanolar.