Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

2.5. Ko‘rsatkichlarni taqqoslama ko‘rinishga keltirish usullari
Tahlilda rioya qilish muhim shartlardan biri – ko‘rsatkichlarning taqqoslanuvchanligini ta’minlashdir, sifat jihatidan esa bir xil kattaliklarni qiyoslash mumkin.
Ko‘rsatkichlarning taqqoslanuvchan emasligi turli sabablarga ko‘ra kelib chiqishi mumkin: turli narxlar mavjudligi, faoliyati hajmi; struktura o‘zgarishlar; mahsulotlar sifati bir xil emasligi; taqqoslanayotgan ko‘rsatkichlar uchun tanlangan vaqt kesimi har xilligi; faoliyatning bir xil bo‘lmagan boshlang‘ich sharoiti (texnik, tabiiy, iqlim va b.); ko‘rsatkichlarni hisoblashning usullari turlichaligi; korxonaning hisob siyosatining o‘zgarishi. O‘rganilayotgan ko‘rsatkichlar taqqoslanuvchanligini ta’minlash uchun yuqorida sanalgan omillar bo‘yicha ularning yagona bazaga olib kelish zarur.
Birinchi navbatda barcha qiymat ko‘rsatkichlarning kattaligiga ta’sir ko‘rsatuvchi (ishlab chiqarilgan va sotilgan mahsulotlar qiymati, tushum, tannarx, foyda, material xarajatlari hajmi, zaxiralar, asosiy vositalar) inflatsiya bilan aloqadorlikda narx o‘sishini e’tiborga olmoq zarur. Ushbu omilning ta’sirini xolislantirish uchun, taqqoslanayotgan ko‘rsatkichlar bir xil narxda ifodalanadi.
Misol uchun, yalpi mahsulotlar chiqarish taqqoslanuvchanligini ta’minlash uchun uning hisobot va bazis davrlardagi fizik hajmi va bazis davr narxlarida ifodalanadi:
q p1 0
IYaM = q p0 0
bu yerda: q_x va q₀ – i- ko‘rinishdagi mahsulotlarning mos
ravishda hisobot va bazis davrlardagi ishlab chiqarishning miqdor hajmi; r₀ – i- ko‘rinishdagi mahsulotlarning bazis davrdagi narxi.
Misol uchun (11-jadval) haqiqatdagi yalpi mahsulotlar chiqarishning o‘sishi quyidagiga teng:
D =_YaM·100 = 9,3 %
Agar u turli qiymatli baholashni e’tiborga olmay aniqlansa, u holda o‘sishning orttirma ko‘rsatkichini olamiz:
D =_YaM ·100 19= %
11-jadval Mahsulot ishlab chiqarish hajmi