Moliyaviy va boshqaruv tahlili pv doc

7.2. Moddiy resurslar bilan ta’minlanganlik va ulardan foydalanish samaradorligini ifodalovchi ko‘rsatkichlar tizimi
Korxonalarda moddiy resurslardan to‘liq, bir me’yorda hamda samarali foydalanganlik darajasini tahlil etish uchun shu holatlarni ifodalaydigan ko‘rsatkichlar tizimidan foydalanish zarur:

1. 
   Shu jumladan, asosiy fondlar bilan ta’minlanganlik hamda
   

aylanma fondlar va mablag‘lar bilan ta’minlanganlik darajasi hisoblanadi. Bu ko‘rsatkichlarni moddiy resurslarni alohida-alohida turlari bo‘yicha ham hisoblash mumkin. Masalan, stanoklar, xomashyo, elektr energiya, yoqilg‘i va boshqa moddiy resurslar bilan ta’minlanganligini aniqlash mumkin.

2. 
   Moddiy resurslardan foydalanishning to‘liqliligini, asosan,
   

korxonaning ishlab chiqarish quvvatidan foydalanish darajasi isbotlaydi.

4. 
   Sanoat korxonalarida mehnatni moddiy resurslar bilan ta’min-
   

langanlik darajasini jami moddiy resurslar qiymatini korxonada mavjud bo‘lgan ishchi va xizmatchilar soniga taqsimlash natijasida aniqlash mumkin. Bu ko‘rsatkichni yanada aniqlashtirish maqsadida moddiy resurslar qiymatini faqatgina ishchilar soniga taqsimlash natijasida ham aniqlash mumkin, alohida asosiy fondlar bilan qurollanganlik hamda aylanma fondlar bilan ta’minganlik ko‘rsatkichlari bo‘yicha ham aniqlash mumkin.

4. 
   Moddiy resurslardan foydalanishni iqtisodiy samaradorligini korxonalardagi fondlar qaytimi hamda fondlar sig‘imi isbotlaydi. Fondlar qaytimini aniqlash uchun korxonada yil davomida ishlab chiqarilgan yalpi mahsulot hamda tovar mahsuloti qiymatini asosiy fondlarning o‘rtacha yillik qiymatiga taqsimlash lozim. Fondlar qaytimining iqtisodiy mohiyati korxonaning har ming so‘mlik asosiy fondlariga to‘g‘ri keladigan yalpi mahsulot yoki tovar mahsulotini ko‘rsatkichi hisoblanadi.
   

Asosiy fondlardan samarali foydalanishni ko‘rsatuvchi keyingi ko‘rsatkich fond sig‘imi hisoblanadi. Ushbu ko‘rsatkichni hisoblash uchun korxonadagi mavjud bo‘lgan asosiy vositalarning yillik o‘rtacha qiymati yil davomida ishlab chiqarilgan yalpi mahsulot hamda tovar mahsuloti qiymatlariga taqsimlanadi. Fondlar sig‘imining iqtisodiy mohiyati korxonada yil mobaynida ishlab chiqarilgan yalpi mahsulot yoki tovar mahsulotining har ming so‘miga to‘g‘ri keladigan asosiy fondlarning qiymati hisoblanadi.
Materiallardan foydalanishning samaradorlik ko‘rsatkichlarini material qaytimi va material sig‘imi ko‘rsatkichlari ifodalaydi. Material qaytimi ko‘rsatkichini aniqlash uchun korxonada yil davomida ishlab chiqarilgan tovar mahsuloti qiymati material xarajatlar qiymatiga taqsimlanadi. Material sig‘imi ko‘rsatkichi buning aksi bo‘lib, material xarajatlar qiymatini korxonaning yil davomida ishlab chiqarilgan tovar mahsuloti qiymatiga taqsimlash yo‘li bilan aniqlanadi. Buni tavsiflaydigan bo‘lsak, ushbu, ko‘rsatkich korxonada yil mobaynida ishlab chiqarilgan tovar mahsulotining har bir so‘miga qancha material xarajatlari sarflanganligini ko‘rsatadi.
Materiallar xarajati koeffitsiyenti - haqiqiy sarflangan materiallar xarajatini biznes-rejadagisi haqiqiy ishlab chiqarish hajmiga korrektirovka qilingan ko‘rsatkichga nisbatini ifodalaydi. Bu ko‘rsatkich ishlab chiqarish jarayonida materiallar sarfidan iqtisod (yoki ortiqcha sarf)ga erishganligini ifodalaydi. Bu koeffitsiyent 1 dan katta bo‘lsa moddiy resurslardan samarali foydalanilganligini bilish mumkin.

24-chizma. Material sig‘imining omilli tahlili tuzilishi.
Material sig‘imini alohida ko‘rsatkichlari moddiy resurslarning ayrim turlaridan samarali foydalanishni xarakterlaydi. Ular qatoriga yoqilg‘i sig‘imi, material sig‘imi, xomashyo sig‘imi kabi ko‘rsatkichlarni kiritish mumkin, odatda, material sig‘imini o‘zgarishiga bir qator omillar ta’sir etadi. Material sig‘imining omilli tahlilining tuzilishini quyidagi chizma ko‘rinishida berishimiz mumkin bo‘ladi.