Moliyaviy tahlil

Kreditorlik qarzlari aylanishini omilli tahlili

Kreditorlik qarzlari, xo’jalik yurituvchi ub’ektining qarshi tomonga to’laydigan majburiyatlarini xarakterlab, ularning aylanishini omilli o’rganishda quyidagi ko’rsatkichlardan foydalaniladi:

1. Kreditorlik qarzlarini aylanish koeffisienti (K_k);

2. Kreditorlik qarzlarining aylanish salmog’i koeffisienti (K_s);

3. Kreditorlik qarzlarini aylanish davri kun o’lchov birligida hisobga olinib, quyidagicha aniqlanadi (K_a).
yoki

Kreditorlik qarzlarining aylanishini tahlilida, debitorlik qarzlarining aylanishi tahlilidan farqli o’laroq sotilgan mahsulot(ish, xizmat)lar tannarxi ko’rsatkichidan foydalaniladi. Negaki, mazmun-mohiyatiga ko’ra debitorlik qarzlari bevosita mahsulot(ish, xizmat)larni sotish bilan bog’liq bo’lsa, kreditorlik majburiyatlari sotilgan mahsulot(ish, xizmat)larning tannarxiga aloqador. Shu boisdan, kreditorlik qarzlari aylanishining tahlili mahsulot(ish, xizmat)larni tannarxiga bog’liq holda, o’rganiladi (43-jadval).
43-jadval
“Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ektining kreditorlik qarzlari aylanishini tahlili

№	Ko’rsatkichlar	O’tgan yil	Hisobot yil	Farqi (+,-)
1	Kreditorlik qarzlari, ming so’m (1-shakl, 601-satr)	121536	316 492	+194956
2	Sotilgan maxsulot(ish,xizmat)larning tannarxi, ming so’m (2-shakl, 020-satr)	476245	634 771	+158526
3	Joriy majburiyatlar, ming so’m (1-shakl, 600-satr)	154527	489 248	+334721
4	Muddati o’tgan kreditorlik qarzlari, ming so’m (1-shakl, 602-satr)	-	-	-
5	Kreditorlik qarzlarining aylanish koeffisienti (2/1)	3,9	2,0	-1,9
6	Kreditorlik qarzlarining aylanish salmog’i koeffisienti (1/2)	0,3	0,5	+0,2
7	Kreditorlik qarzlarining aylanish davri, kunda ((1*360)/2)	92	180	+88
8	Joriy majburiyatlar tarkibida kreditorlik qarzlarining tutgan ulushi, % ((1/3)*100)	78,6	64,7	-13,9
9	Muddati o’tgan kreditorlik qarzlarining jami kreditorlik majburiyatlari tarkibidagi salmog’i, % ((4/1)*100)	-	-	-

43-jadval ma’lumotlariga binoan, “Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ektining kreditorlik qarzlarining aylanish koeffisienti hisobot davrida 2,0 birlikni tashkil etib, bu bir so’mlik kreditorlik qarzlari hisobiga 2,0 so’mlik sotilgan mahsulot(ish, xizmat)lar tannarxini to’g’ri kelganligini bildiradi. Bu ko’rsatkich o’tgan yili 3,9 koeffisientni tashkil etib, “Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ektining mazkur masaladagi faoliyatini ijobiy baholash mumkin. Ushbu ko’rsatkichga mos ravishda kreditorlik qarzlarining aylanish salmog’i koeffisienti ham hisobot davrida 0,5 birlikni tashkil etdi. Bu, o’tgan yilga nisbatdan 0,2 (0,5-0,3) koeffisientga ko’p. Kreditorlik qarzlarini aylanish salmog’i koeffisienti uning aylanish koeffisienti bilan teskari proporsional bog’liqligini inobatga olsak natija biroz ijobiy.

Kreditorlik qarzlarining aylanish davri hisobot yilida 88 (180-92) kunga ortib ketgan. Bu natijaga binoan, “Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ekti o’tgan yili 92 kunda kreditorlik qarzlarini to’lagan bo’lsa, hisobot yilida 180 kunda to’lagani ma’lum bo’ldi. Natijada, vaqtida to’lanmagan kreditorlik qarzlari hisobiga turli hil jarimalarga tortilish mumkin.
Yuqoridagi natijalarga, hisobot davrida kreditorlik qarzlarining keskin, ya’ni 194956 (316492-121536) ming so’mga ortishi va sotilgan mahsulot(ish, xizmat)lar tannarxini 158526 (634771-476245) ming so’mga ortishi ta’sir etgan (44-jadval).
44-jadval
“Turon” xo’jalik yurituvchi sub’ektining kreditorlik qarzlari aylanishining omilli tahlili

№