Moliyaviy hisobot auditi

MOLIYAVIY HISOBOT AUDITINING MAQSADI VA UNING ASOSIY 
TAMOYILLARI
16 
doirasida tamoyillarga misolllar keltirilsada rahbariyat tashkilotning ajoyib sanoatini me’yoriy 
huquqiy muhit sifatini aks ettiruvchi mos kuluvchi printsiplarini aniqlash lozim bo’ladi. 3.2 – 
ilovada keltirilgan besh komponent va ular bilan bog’liq 17 ta tamoyil keltirilgan va kelgusida 
muhokama qilinadi. Muhokama komponentlar va tamoyillara asosiy maqsad hisoblanuvchi 
tao’qi audit uchun o’ta muhim bo’lgan moliyaviy hisobotning ishonchliligi bilan bog’liq 
maqsadlar nuqtai nazaridan bo’ladi. 
 

---

MOLIYAVIY HISOBOT AUDITINING MAQSADI VA UNING ASOSIY 
TAMOYILLARI
17 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
2-MAVZU: MOLIYAVIY HISOBOT 
AUDITINI O’TKAZISH USULLARI 
 
 

---

MOLIYAVIY HISOBOT AUDITINING MAQSADI VA UNING ASOSIY 
TAMOYILLARI
18 
2-MAVZU: MOLIYAVIY HISOBOT AUDITINI O’TKAZISH USULLARI 
 
2.1.Moliyaviy hisobot auditini o’tkazish usullarining turkumlanishi 
Moliyaviy hisobot auditini o’tkazish metodikasi - audit tekshiruvini bajaruvchi tashkilot 
mutaxassislari tomonidan olib boriladi va u ularning tijorat mahfiyligi, tashkilotning yangilik siri 
(“nou-xou”)ni tashkil etadi. 
Hozirgi vaqtda moliyaviy hisobot auditini o’tkazish asosiy to’rtta yo’nalishda olib boriladi: 
buxgalterlik, yuridik, maxsus, tarmoqlararo. 
Buxgalterlik yo’nalish an’anaviy bo’lib hisoblanadi
. U har hil bo’limlarda buxgalteriya 
hisobotlarini tekshirish metodikasini ishlab chiqishda, masalan kassa operatsiyasi auditi, 
xodimlarga mehnat haqi hisoblash auditi, hisobdor shaxs hisoboti auditi va boshq. Buxgalteriya 
hisobi schyotlari bo’yicha audit tekshiruvi metodikasi u yoki bu ko’rinishda audit tekshiruvining 
tarkibiy qismi sifatida yuzaga chiqadi. 
Auditorlik faoliyati andozalari (stardart)da ular 
buxgalteriya hisobi schetlari va saldosi bo’yicha oborotni tekshirish metodikasi deb aytiladi. 
Yuridik yo’nalish
tekshiruv metodikasining har xil savollarini yuridik jihatdan ko’rib 
chiqishni o’z ishiga oladi. Birqancha ko’z qarashlarda bunday metodika buxgalteriya bilan 
kesishadi, lekin xo’jalik faoliyati iqtisodiy sub’ektini hisobga olishda huquqiy tomonini aks 
ettirishni chuqurroq o’rganishni ko’zda tutadi. Bunday metodikaga yondoshish Nizom 
jamg’armasi kapitali auditi metodikasi, ekspertiza to’g’riligi va Nizom jamg’armasining to’liq 
shakllanganligi, hamda ta’sischilarni ro’yxatga olishda hisob kitobni to’g’ri aks ettirilishi 
tekshirilish tartibi. Tekshirish natijasi iqtisodiy sub’ektlar xo’jalik shartnomasi qonuniy tadbiq 
etilganlining mosligini va tekshirishda iqtisodiy sub’ektlarning mehnat kanuniga rioya(amal) 
qilishi shuningdek shu turdagi audit uslubiga aloqador. Auditorlik faoliyati qonuni (standarti)da 
bunday uslubni 
usullarni tekshirishda vosita tizimi nazorati
deyladi. 
Maxsus yo’nalish
usulida iqtisodiy sub’ektlar gruhi uslida tekshirishni o’zida qamrab, 
umumiy mahsus belgisi bolishni (boshqaruvning tuzilishini, kapitalni tuzilishini, xodimlar 
hisobini, huquqiy korxona shakli, soliq tizimi va h.k.). Masalan, audit uslubida korxona chet el 
investitsiyalari bilan chet el yuridik shaxs vakili, Respublika hududida faoliyat yurituvchi, kichik 
sub’ekt egalari. Maxsus yo’nalishda shuningdek korxonaga tegishli tekshiruv, ixtisoslashtirilgan 
soliq rejimi bo’yicha ishlovchi ishchilarga: kichik korxona sub’ektlariga soliqqa solish tizimi 
soddalashtirish: erkin iqtisodiy hududida soliqqa solish tizimi: yopiq ma’muriy-territorial barpo 
bo’lishida soliq solish tizimi: kontsessiya shartnomasini bajarishda va mahsulotlarni 
taqsimlashga kelishuvida soliq solish tizimi. 
Tarmoqlararo yo’nalish
da audit uslublari qayta ishlanib iqtisodiy sub’ektlar faoliyati 
turiga bog’lanib tarmoqlarga mansub. Shunday metodika olib borishda audit uslubini imkoniyati 
mavjud: savdo korxonalarda, qishloq xo’jaligi korxonalarda, qurilish tashkilotlarda, banklarda, 
sug’urta tashkilotlarda, investitsiya institutlarida. Bu o’ziga xos metodikada hisobga oligan 
mablag’lar tarkibi va mahsulot ishlab chiqarish tekshirish (ishlar vajarish, xizmat ko’rsatish), 
korxonani boshqaruv hisobi va h.k. 
O’tkazilgan hamma metodikani qabul qilishda zamonaviy asbob ishlab chiqardigan 
vositalarni qo’llash lozim – testlar, jadvallar, anketalar, so’rov varaqalari – ishni osonlashtiruvchi 
auditorlar va assistentlar. Ushbu auditni o’tkazishda va xizmatlarga bog’liq bo’lgan barcha 
kopyuter axborot tizimlari muhimroq o’rin egallaydigan.