Молиявий рискларнинг иқтисодий моҳияти ва уни бошқаришнинг зарурлиги

Bozor risklarini baholash Reja: 1.Bozor risklarining turlari va mohiyati. 2.Bozorlarda faoliyat yuritish bilan bog’liq risklarni hisobga olish va baholashning ahamiyati. 3. Bozor risklarini tahlil qilish va baholash.

Bozor riski o’z tarkibiga valyuta, foiz, moliya bozori va tovar narxi risklarini o’z ichiga olib, ularning bozor bahosidagi o'zgarishlar natijasi hisoblanadi.

• Bozor riski o’z tarkibiga valyuta, foiz, moliya bozori va tovar narxi risklarini o’z ichiga olib, ularning bozor bahosidagi o'zgarishlar natijasi hisoblanadi.

Bozor risklarga quyidagilar kiradi:

Bozor risklarga quyidagilar kiradi:

• Iqtisodiy va siyosiy risk;
• Qonunchilik bilan bog’liq risklar;
• Valyuta risklari;
• Tovar narxi risklari;
• Foiz riski;
• Moliya bozori riski.

.

• Iqtisodiy va siyosiy risk – bunday risklarga biror – bir korporatsiyaning aktivlariga investitsiya qilayotganida, o’sha korparatsiya qaysidir davlatning yuridik hududiga kiradigan va huquqlariga bo’ysinadigan bo’lishi mumkin. Shu bilan birga ikkita mamlakat o’rtasida qandaydir ko’zda tutilmagan kelishmovchiliklar bo’lishi mumkin.

.

• Qonun hujjatlarining o’zgarishi risk bilan bog’liqdir. Bu holat soliqqa tortish bilan bevosita bog’liq, chunki investitsiyadan olinadigan daromad, albatta, soliqqa tortiladi, Qandaydir korxona ma’lum bir mahsuot ishlab chiqaradigan bo’lsa, soliq stavkalari mahsulot tannarxiga ta’sir qiladi.

• Valyutaviy risklarda asosan biror bir davlatda turib chet el valyutasiga nisbatan narxlarning o’zgarishidagi bo’ladigan zararlar tushuniladi.

• Foiz risk. Bunday risklar fond bozorda kreditning foizi stavkasi tushib ketishi natijasida vujudga keladi. Bankdagi depozitlarning foiz stavkalari ko’tarilsa, fond bozoridagi aksiyalar bahosi tushib ketadi. Agarda bankdagi depazit xizmatlari birdaniga katta darajaga oshib ketsa, fond bozoridagi aksiyalarning narxi juda tez narxi tushib ketishi mumkin, buning natijasida qimmatli qog’ozlarni chiqargan kompaniya imtiyozli aksiyalari egasi qaytarib sotib olishi uchun olib kelishlari mumkin (agarda shartnomada ko’zda tutilgan bo’lsa) qaytarib olishi mumkin.

• Bozor riskini aniqlash quyidagicha bosqichma-bosqich amalga oshiriladi:
• muammolarning qo’yilishi;
• kerakli ma’lumotlarni yig’ish va tahlil qilish;
• baholash usullarini tanlash va ularni qo’llash;
• bozor bahosiga ta’sir etuvchi omillarni tahlil qilish;
• bozor riski haqida belgilangan shaklda hisobot tuzish.

• Bugungi kun amaliyotida bozor risklarini tahlil qilishda bir qancha usullardan foydalaniladi. Jumladan:
• ekspert baholash usuli;
• zararsizlik nuqtasi tahlili;
• qarorlar daraxtini barpo etilishi usuli; - Monte-Karlo usuli. (Mustaqil topshiriq)

• Ekspert baholash usuli.
• Bu usul riskni tahlil qiluvchi iqtisodchi (ekspert)ning malaka darajasiga asoslanadi. Bank riski aniqlanganida bankning o’zidagi va bo’lish ehtimoli bo’lgan yo’qotishlar va ularning davr oralig’ini aniqlab olishlari lozim. Bu oraliqni aniqlash ham risk darajasini kamaytirishga yordam beradi.

Zararsizlik nuqtasi (sezgirlik) tahlili.

• Zararsizlik nuqtasi (sezgirlik) tahlili.
• Zararsizlik miqdori – firma foyda olishni boshlashidan oldin sotishi lozim bo’lgan mahsulot miqdori.

• Ishlab chiqarish jarayonidagi ayrim o’ziga xos o’zgarmas xarajat namunalari quyidagilar:
• Boshqaruv xodimlari ish haqi;
• Amortizatsiya;
• Sug’urta;
• Vaqtli reklama dasturlariga sarflanadigan ulgurji xarajatlar;
• Mol-mulk soliqlari;
• Ijara;

• O’zgaruvchan xarajatlarning ba’zi ko’rinishlari quyidagilar:
• Ish haqi;
• Xom-ashyo va materiallar;
• Ishlab chiqarish bilan bog’liq energiya xarajatlari (yoqilg’i, elektr, tabiiy gaz);
• Zavoddan chiqib ketuvchi mahsulotlar uchun tashish xarajatari;
• Qadoqlash;
• Sotish uchun komission to’lovlar.

Zararsizlik miqdorini aniqlash ko’p hollarda foydani aniqlash bilan amalga oshiriladi

• 𝑺𝒂𝒗𝒅𝒐 𝒉𝒂𝒋𝒎𝒊 − (𝒋𝒂𝒎𝒊 𝒐′𝒛𝒈𝒂𝒓𝒖𝒗𝒄𝒉𝒂𝒏 𝒙𝒂𝒓𝒂𝒋𝒂𝒕𝒍𝒂𝒓 +

+𝒋𝒂𝒎𝒊 𝒐′𝒛𝒈𝒂𝒓𝒎𝒂𝒔 𝒙𝒂𝒓𝒂𝒋𝒂𝒕𝒍𝒂𝒓) = 𝒇𝒐𝒚𝒅𝒂

Xalqaro amaliyotda zararsizlik nuqtasini aniqlashda SFTD ni 0 ga tenglash orqali bajariladi

Ya’ni